Το σχέδιο του Δήμου 3Β προς την ανθρακική ουδετερότητα το 2050
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα ακαδημαϊκό ζήτημα, αλλά ένα από τα μεγαλύτερα σήμερα παγκόσμια προβλήματα. Η ανθρωπότητα στην πλειοψηφία της μπορεί να αποστρέφει το βλέμμα από τις μακροπρόθεσμες συνέπειες για τις οποίες προειδοποιούν εδώ και χρόνια οι επιστήμονες, όμως τα σημάδια από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν πληθύνει –με στοιχεία ορατά ακόμη και στο επίπεδο του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης– δείχνουν ότι σήμερα ήδη η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει οδηγήσει σε αλλαγές του περιβάλλοντος που απειλούν ανθρώπινες ζωές.
Επομένως, η πρόνοια και τα μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) του αερίου δηλαδή που εκλύεται κατά τις ανθρώπινες δραστηριότητες και θεωρείται κυρίως υπεύθυνο για τον εγκλωβισμό της θερμότητας και την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη, δεν είναι ένα ευχολόγιο ή μια πολιτική επιλογή «της μόδας». Αντίθετα, είναι όρος επιβίωσης και μέτρο υπευθυνότητας για κάθε δημόσια αρχή. Για το λόγο αυτό αποτελεί σημαντικότατη πρωτοβουλία του Δημοτικού Συμβουλίου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης η υιοθέτηση στην τελευταία του συνεδρίαση του «Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού για την Ενέργεια και το Κλίμα προς την Ανθρακική Ουδετερότητα 2050» για τον Δήμο των 3Β, ένα σχέδιο 130 σελίδων που εκπόνησε με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής ομάδα επιστημόνων υπό την επίβλεψη του Εργαστηρίου Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του ΕΜΠ.
Φυσικά, ο ίδιος ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης ως δημόσιος φορέας όπως προκύπτει από τα στοιχεία της μελέτης, είναι άμεσα υπεύθυνος για ένα μικρό μόνο ποσοστό από τις συνολικές εκπομπές CO2 που παράγονται στα όριά του και συγκεκριμένα για το 2%. Ωστόσο, ο ρόλος του θεωρείται από την επιστημονική κοινότητα κεντρικός σε μια λογική αλλαγής παραδείγματος για όλη την τοπική κοινωνία, κάτι που απαιτεί ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Σχολιάζει σχετικά μιλώντας στον «Δημοσιογράφο» η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, επιστημονική συνεργάτιδα του Εργαστηρίου του ΕΜΠ και μέλος της συντακτικής ομάδας του Σχεδίου:
«Ο Δήμος είναι ο σημαντικότερος εμπλεκόμενος που πρέπει να καθοδηγήσει αυτή την προσπάθεια ώστε να ληφθούν δράσεις σε όλους τους τομείς. Λαμβάνει τις πολιτικές αποφάσεις, υλοποιεί τα έργα και συντονίζει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, στον τομέα των ιδιωτικών κτηρίων για παράδειγμα. Στην πραγματικότητα ο Δήμος μπορεί να καθοδηγήσει την κοινωνία με το παράδειγμά του, να εμπνεύσει τους ιδιώτες για το πώς θα επιτύχουν τις μειώσεις, να δείξει τις τεχνολογικές εφαρμογές, να τους εμπλέξει, να τους ενημερώσει και να τους ευαισθητοποιήσει».
Κλιματική αλλαγή στα 3Β
Τα μετεωρολογικά δεδομένα στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, που αναζήτησε και παρουσιάζει διεξοδικά το Σχέδιο για την Ανθρακική Ουδετερότητα, δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή έχει αφήσει το στίγμα της και σε τοπικό επίπεδο. Οι μελετητές παρουσίασαν στοιχεία που δείχνουν ότι «η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει και την περιοχή της Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης δεδομένου ότι η θερμοκρασία κατά την περίοδο 2014-2020 εμφανίζεται κατά μέσο όρο κατά τη διάρκεια του χρόνου μεγαλύτερη από την περίοδο 1955-2010 και μάλιστα για κάποιους μήνες αυτή η διαφορά ξεπερνά ακόμα και τον ένα βαθμό».
Ως προς τη μεταβολή των βροχοπτώσεων κατά τις ίδιες περιόδους σύγκρισης, προκύπτει ότι «παρόλo που δεν εμφανίζεται κάποιο σαφές μοτίβο όσον αφορά αυτές τις μεταβολές, φαίνεται πως κατά μέσο όρο οι βροχοπτώσεις έχουν αυξηθεί κατά τους περισσότερους μήνες». Και η ανάλυση προσθέτει: «Αυτή η μεταβολή πιθανώς προέρχεται από ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία προκαλούν σημαντικές απώλειες».
Το Σχέδιο εκτιμά διεξοδικά τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή που αντιμετωπίζει τοπικά ο Δήμος των 3Β. Από τα είδη κλιματικών κινδύνων που έχει μελετήσει η σχετική έρευνα διεθνώς, τοπικά πιθανότητα εμφάνισης έχουν η υπερβολική ζέστη, η έντονη βροχόπτωση, η επιφανειακή πλημμύρα, οι πλημμύρες των ακτών και υπόγειων υδάτων, ο δυνατός άνεμος, η κατολίσθηση, η δασική πυρκαγιά, η διείσδυση αλμυρών υδάτων, οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις CO2 και η μετάδοση ασθενειών.
Η επιστήμη έχει καταλήξει διεθνώς (με εξαίρεση τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής) ότι κύριος υπεύθυνος για την άνοδο της θερμοκρασίας στον πλανήτη και για τα περιβαλλοντικά επακόλουθα της εξέλιξης αυτής είναι η έκλυση CO2 στην 2 ατμόσφαιρα.
«Το CO2 είναι το αέριο του θερμοκηπίου που παράγεται συχνότερα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και ευθύνεται για το 63% της υπερθέρμανσης του πλανήτη που οφείλεται σε ανθρωπογενείς αιτίες. Η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα είναι σήμερα κατά 40% υψηλότερη από ό,τι κατά την έναρξη της εκβιομηχάνισης», όπως σημειώνεται στο Σχέδιο.
Και επειδή η έκλυση CO2 εντοπίζεται κατά τις καύσεις για την παραγωγή ενέργειας, η πρωταρχική έρευνα του Σχεδίου είναι η καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων ανά είδος καυσίμου και ανά κατηγορία καταναλωτή, ώστε να εξαχθεί βάσει των επιστημονικών προτύπων το σύνολο των εκπομπών CO2 στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης.
Οικιακά και δημοτικά μέτρα
Στα πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα της μελέτης ξεχωρίζει το στοιχείο ότι το 37% των κατοικιών του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980, έτος εφαρμογής του κανονισμού θερμομόνωσης κτηρίων «με αποτέλεσμα να είναι θερμικά απροστάτευτα και άρα να παρουσιάζουν μεγάλη δυνατότητα εξοικονόμησης μέσα από παρεμβάσεις σε επίπεδο κελύφους και συστημάτων». Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο οικιακός τομέας αποτελεί τον πιο ενεργοβόρο του Δήμου, καταναλώνοντας ετησίως 568.921 μεγαβατώρες δείχνει ότι «η αναγκαιότητα ανακαίνισης του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος είναι αναμφισβήτητη», όπως επισημαίνεται στο Σχέδιο.
Η μελέτη εξειδικεύει σε προτεινόμενες δράσεις των πολιτών για την εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες, εκτιμώντας μάλιστα τον αντίκτυπο που θα έχουν τα ιδιωτικά αυτά έργα στο σύνολο των εκπομπών CO2 με ορίζοντα τα έτη 2030, 2040 και 2050. Προοπτικά λοιπόν, η προσθήκη θερμομόνωσης σε εξωτερικούς τοίχους στις οικίες των 3Β μπορεί να μειώσει την ετήσια παραγωγή CO2 κατά 18.950 τόνους τα επόμενα 10 χρόνια, ενώ το 2050 η μείωση των εκπομπών αναμένεται να φτάσει τους 50.535 τόνους. Πρόκειται για το πλέον αποδοτικό μέτρο ως προς τη μείωση εκπομπών μαζί με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στοιχείων σε στέγες και οροφές για την παραγωγή ενέργειας.
Τα φωτοβολταϊκά εκτιμάται ότι μέχρι το 2050 θα έχουν διείσδυση 70% μέχρι το 2050 και μπορούν να μειώσουν τις ετήσιες εκπομπές σε CO2 κατά 65.043 τόνους. Καθόλου αμελητέα περιβαλλοντικά δεν πρέπει ακόμη να θεωρείται και η απλή αντικατάσταση των λαμπτήρων φωτισμού με νέας τεχνολογίας LED, που αναμένεται μέχρι το 2030 να εξοικονομούν ετησίως περίπου 23.000 μεγαβατώρες το χρόνο, περιορίζοντας το CO2 κατά 8.125 τόνους.
Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, με ρόλο παραδειγματικό αλλά και ουσιαστικό στον τομέα της μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος, έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής. Η αντικατάσταση του συνόλου του δικτύου οδοφωτισμού και φωτισμού κοινόχρηστων με νέας τεχνολογίας λαμπτήρες υπολογίζεται βάσει των μετρήσεων του Εργαστηρίου του ΕΜΠ ότι ήδη εξοικονομεί 4.231 μαγαβατώρες ετησίως που αντιστοιχεί σε αποφυγή έκλυσης στην ατμόσφαιρα 4.862 τόνων CO2 τον χρόνο.
Σημαντικός επίσης τομέας ανάληψης πρωτοβουλιών είναι αυτός των μεταφορών και μετακινήσεων στον Δήμο που ευθύνονται για την έκλυση 86.163 τόνων CO2 ετησίως στην ατμόσφαιρα (με τη μεγαλύτερο ποσοστό να βαραίνει τις ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές). Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έχει ήδη παρέμβει στο πεδίο αυτό, καταρτίζοντας και εφαρμόζοντας στην πράξη με κάθε νέα του παρέμβαση το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, που κατευθύνει την τοπική κοινωνία σε αλλαγή παγιωμένων και ρυπογόνων συνηθειών, δίνοντας εναλλακτικές προτάσεις μετακίνησης.
Ο στόχος της «απανθρακοποίησης του τομέα των μεταφορών» στον Δήμο περνά μέσα από το δίκτυο φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων που ήδη έχει τεθεί σε λειτουργία αλλά και με τον επανασχεδιασμό των διαδρομών που κάνουν τα απορριμματοφόρα ώστε να αποφεύγονται άσκοπα δρομολόγια προς άδειους κάδους. Στόχος επίσης είναι η αντικατάσταση του στόλου των δημοτικών οχημάτων από ηλεκτροκίνητα που επιτυγχάνουν «κατά 80%-90% λιγότερη κατανάλωση ενέργειας σε σχέση με τους συμβατικούς κινητήρες εσωτερικής καύσης». Από μόνη της η βελτιστοποίηση των δρομολογίων που κάνουν τα απορριμματοφόρα, μια δράση που αναμένεται εντός του έτους, εκτιμάται ότι θα μειώσει τις εκπομπές του CO2 κατά 148,61 τόνους ετησίως.
Το εργαστήριο του ΕΜΠ τέλος επιβεβαίωσε με τις εκτιμήσεις του δύο από τις πιο πρωτοποριακές πρόσφατες δράσεις του Δήμου, το σύστημα κοινόχρηστων οχημάτων και κοινόχρηστων ποδηλάτων, που αρκετοί έκριναν ως περιττό. Κατά τις εκτιμήσεις του Σχεδίου, το 2050 σε μια προοπτική ανάπτυξής του, τα κοινόχρηστα δημοτικά ποδήλατα θα εξοικονομούν 50.783 μεγαβατώρες ετησίως, γλιτώνοντας την ατμόσφαιρα από 13.102 τόνους CO2! Περίπου η μισή ποσότητα, 6.551 τόνοι CO2, θα είναι η μείωση από το σύστημα κοινόχρηστων ΙΧ σε 30 χρόνια.