H Εκκλησία λειτουργεί για τη Βουλιαγμένη εδώ και δύο αιώνες όπως ένα φάρμακο: Σε κάποιες δόσεις ευεργετικά, σε άλλες τοξικά.
Από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα, το «κτήμα της Βάρης», η τεράστια δηλαδή έκταση στην ανατολική Αττική που περιελάμβανε μεταξύ άλλων και τη Βουλιαγμένη και παραχωρήθηκε στον ηγούμενο Πετράκη από τον Οθωμανό Σουλτάνο, παρέμεινε σε συντηρητικά χέρια. Το γεγονός ότι η Βουλιαγμένη έχει τη σημερινή της φυσιογνωμία και δεν απέκτησε μια εντατική οικιστική ανάπτυξη, όπως συνέβη σε άλλες περιοχές τις οποίες διαχειρίστηκαν οικοδομικοί συνεταιρισμοί, οφείλεται σε αυτό τον συντηρητισμό της Εκκλησίας.
Ωστόσο, οι εποχές της μακάριας αδράνειας που ευνοούσε το περιβάλλον έχουν παρέλθει εδώ και δεκαετίες και πλέον η Εκκλησία της Ελλάδος έχει μπει σε μια τροχιά αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας της. Σήμερα όσο ποτέ ο εναγκαλισμός της Εκκλησίας με τη Βουλιαγμένη τείνει να προσλάβει τοξικά χαρακτηριστικά. Η εκκλησιαστική περιουσία στην περιοχή είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», όπως λένε στις ψυχαναλυτικές θεωρίες, τον οποίο όλοι προσποιούνται ότι δεν βλέπουν.
Το πρώτο κεφάλαιο της περιουσίας αυτής αφορά στα 16 οικοδομικά τετράγωνα της πρώτης πολεοδόμησης της Βουλιαγμένης στο κέντρο της, που παρέμειναν αδόμητα μέχρι σήμερα. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά στην έκταση της Φασκομηλιάς. Και το τρίτο κεφάλαιο τις εγκαταστάσεις και τον οικόπεδο του Ορφανοτροφείου.
Σήμερα βρίσκονται στην επικαιρότητα τα 16 οικοδομικά τετράγωνα που αντιστοιχούν σε έκταση 302 στρεμμάτων εντός της Βουλιαγμένης και τα οποία θα μπορούσαν να έχουν χτιστεί, όμως χάρη στην παρέμβαση των παλιότερων δημοτικών διοικήσεων παρέμειναν αδόμητα και φυτεύτηκαν, χαρακτηριζόμενα ως κοινόχρηστο πράσινο. Ο Πατρίκιος Καραγεώργος πρώτος σε δύο κύματα το 1977 και το 1986-87 και κατόπιν ο Γρηγόρης Κασιδόκωστας το 1993-94 δέσμευσαν αυτές τις –ιδιωτικές– εκτάσεις, υποσχόμενοι θεωρητικά ότι θα τις αποζημιώσουν.
Την εποχή εκείνη ένας Δήμος μπορούσε να απαλλοτριώσει οποιαδήποτε ιδιωτική έκταση και να την κρατήσει δεσμευμένη για 20 χρόνια χωρίς να πληρώσει δεκάρα. Στην πραγματικότητα λοιπόν, οι τότε διοικήσεις της Βουλιαγμένης τράβηξαν μια κουρτίνα και έκρυψαν τον «ελέφαντα» για ένα μεγάλο διάστημα, κερδίζοντας χρόνο. Οι 20ετίες όμως παρήλθαν και η αναβολή λήψης κάθε απόφασης όταν υπήρχε χρόνος, έχει στενέψει πλέον πολύ τα περιθώρια αντιδράσεων. Θα αποζημιώσει ο Δήμος τον ιδιοκτήτη; Ή θα τον αφήσει να αξιοποιήσει την ιδιοκτησία του; Με πρόχειρους υπολογισμούς η έκταση αυτή κοστίζει σήμερα ενδεικτικά 110-220 εκατομμύρια ευρώ…
Η «καυτή πατάτα» έπεσε στα χέρια του σημερινού Δημάρχου, Γρηγόρη Κωνσταντέλλου, καθώς σήμερα οι περισσότερες απαλλοτριώσεις έχουν αρθεί με τελεσίδικες αποφάσεις. Πλέον ο Δήμος πληρώνει πρόστιμα για τη μη συμμόρφωσή του στις δικαστικές αποφάσεις. Και η συνέχεια θα γραφτεί στις αίθουσες των ευρωπαϊκών δικαστηρίων, καθώς ο Κωνσταντέλλος δήλωσε ότι προτιμά τα πρόστιμα από τη δόμηση.
Εκκλησιαστική περιουσία όμως υπάρχει και στο λόφο της Φασκομηλιάς (1.300 στρέμματα συνολικά) ένα μέρος της οποίας (250 στρέμματα) είναι οικοδομικά τετράγωνα. Αν μέχρι σήμερα παραμένουν αδόμητα είναι επειδή ισχύει το προστατευτικό Προεδρικό Διάταγμα της Λίμνης από το 2004 και επειδή έχει οριστεί από τον Δήμο ένας πολύ χαμηλός συντελεστής δόμησης, που καθιστά ανώφελη κάθε επένδυση.
Στο Ορφανοτροφείο τέλος, εκτός από το ίδιο το ιστορικό κτήριο, υπάρχουν και 45 παράγκες στην πευκόφυτη έκταση του λόφου. Ασπίδα για την διαφύλαξη του Ορφανοτροφείου από μια οικοδομική αξιοποίηση είναι το Προεδρικό Διάταγμα 254 που καθορίζει ως αποκλειστική χρήση του ακινήτου αυτήν της κοινωνικής πρόνοιας.
Δυστυχώς, η τύχη της εκκλησιαστικής περιουσίας στη Βουλιαγμένη εναπόκειται τελικά σε ένα θεσμικό τρίγωνο: Την Εκκλησία, το ελληνικό κράτος και τον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης. Ξεκάθαρη πρόθεση της σημερινής ηγεσίας της Εκκλησίας είναι να βρει έσοδα και να χτίσει ό,τι μένει αδόμητο. Το ελληνικό κράτος από την άλλη, από τη σύστασή του μέχρι τις μέρες μας διαπραγματεύεται σε κεντρικό επίπεδο τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου αυτού με τα ακίνητα, με στόχο να αποσπά πόρους. Ειδικά η σημερινή κυβέρνηση βρίσκεται αυτό το διάστημα σε διαδικασία συνεννόησης, έχοντας συστήσει το Ταμείο Αξιοποίησης της Εκκλησιαστικής Περιουσίας, τα έσοδα του οποίου θα μοιράζονται από κοινού.
Μόνο θεσμικό αντίβαρο για τη διατήρηση του σημερινού status quo στην περιοχή έχει μείνει ο Δήμος. Και είναι αισιόδοξο το γεγονός ότι η θέση της δημοτικής αρχής στο ζήτημα έχει τεθεί ξεκάθαρα με σχετική δημόσια δήλωση του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου τον Οκτώβριο του 2018:
«Όπως ήδη έχουμε ενημερώσει την Εκκλησία της Ελλάδος σε ανώτατο επίπεδο, δεν είναι στις προθέσεις μας να συναινέσουμε σε οποιοδήποτε αίτημα ή προσπάθεια αξιοποίησης που θα αλλοιώσει τη φυσιογνωμία της πόλης μας».