Ο Δήμος που αφήνει όλα τα λουλούδια να ανθίσουν

Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Δημαρχείο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης υπάρχει μια διαφορετική υπηρεσία. Αντί για λάμπες φθορισμού έχει απευθείας τον ήλιο για φωτισμό και αντί για τη μυρωδιά του χαρτιού, αποπνέει τη μυρωδιά του βρεγμένου χώματος. Στο Δημοτικό Φυτώριο που βρίσκεται στο Καβούρι υλοποιείται ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για τα δεδομένα όλης της χώρας το οποίο δεν γλιτώνει απλώς χρήματα για το ταμείο του Δήμου, αλλά γεμίζει και όλες τις γειτονιές όλο το χρόνο με πολύχρωμα λουλούδια, θάμνους και δέντρα.

Σε ένα σημείο του αδιέξοδου δρόμου που βγάζει στην παραλία της Ζώσκας το περιφραγμένο οικόπεδο του πρώην Δήμου Βουλιαγμένης, που κάποτε χρησιμοποιούνταν ως χώρος στάθμευσης των μεγάλων οχημάτων έχει αλλάξει πλέον όψη. Κάτω από τα πεύκα οι εργαζόμενοι της Υπηρεσίας Πρασίνου, με την καθοδήγηση του πιο …επίμονου κηπουρού, Δημήτρη Κομπορόζου, της γεωπόνου Ανέττας Ρούσσου και την επίβλεψη του αντιδημάρχου Δημοσθένη Βαμβασάκη έχουν τους πιο περιποιημένους κήπους που μπορεί κανείς να συναντήσει. Επισκεφτήκαμε το Δημοτικό Φυτώριο τη στιγμή της κορύφωσης της ανθοφορίας στα τέλη Μαΐου, όταν τα ανοιξιάτικα λουλούδια ήταν πλέον έτοιμα να φυτευτούν σε όλα τα σημεία του Δήμου.

Στην ξενάγησή του, ο Δημήτρης Κομπορόζος μας δείχνει πρώτα το μεγάλο σύγχρονο θερμοκήπιο, που ήταν γεμάτο με περίπου 4.000 κίτρινους κατιφέδες. Ο Δήμος αγοράζει τους κατιφέδες αλλά και χιλιάδες άλλα εποχιακά λουλούδια ως σπορόφυτα, αναλαμβάνοντας να τα μεγαλώσει στις δικές του εγκαταστάσεις. Εδώ βρίσκεται και όλη η πρωτοτυπία του εγχειρήματος που έχει πρωταρχικά ένα πολύ σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο. Το σπορόφυτο κοστίζει 17 λεπτά, το έτοιμο λουλούδι που αγόραζε μέχρι το 2014 ο Δήμος κοστίζει 3-3,5 ευρώ. Ακούγεται απλό όμως δεν είναι, όπως μας εξηγεί η Ανέττα Ρούσσου.

Δημήτρης Κομπορόζος

Πολλοί Δήμοι έχουν δικό τους φυτώριο για την ανάπτυξη θάμνων (όπως ο Δήμος Αθηναίων), όμως τα εποχιακά φυτά έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες να αναπτυχθούν λόγω μεγάλης ευαισθησίας. Οι ελεγχόμενες συνθήκες του δημοτικού θερμοκηπίου (ψύξη, θέρμανση, αερισμός κ.λπ.) αλλά και η τεχνογνωσία του προσωπικού που πειραματίστηκε αναζητώντας τις βέλτιστες πρακτικές για το συγκεκριμένο σημείο, απέδωσαν σε βαθμό κάθε χρόνο να παράγονται από το Δημοτικό Φυτώριο πάνω από 30.000 φυτά. Προ το 2014 η Υπηρεσία Πρασίνου κατηγορούνταν από την αντιπολίτευση ότι δαπανά μεγάλα ποσά σε λουλούδια τα οποία έμπαιναν μόνο για μόστρα σε πολύ κεντρικά σημεία. Πλέον, τα ίδια χρήματα αντιστοιχούν σε πολλαπλάσιες ποσότητες, την ίδια στιγμή που το Φυτώριο αξιοποιεί πλέον πολύ καλύτερα τους πόρους. Αυτές τις μέρες οι κηπουροί και οι εργάτες του Δήμου φυτεύουν κάθε διαθέσιμο χώρο με κίτρινους και πορτοκαλί κατιφέδες, πετούνιες, σάλβιες, μπιγκόνιες και αγήρατους.

Ένα από τα επιτεύγματα του Δημοτικού Φυτωρίου είναι η παραγωγή που κατάφερε να κάνει η Ανέττα Ρούσσου από μποχίνιες, το δέντρο με τις ροζ ορχιδέες. Πρόκειται για ένα σπάνιο φυτό, το οποίο σήμερα κοσμεί την πλατεία Σοφοκλή Βενιζέλου στη Βούλα και έχει τέτοια επιτυχία που το ζητούν από τον Δήμο τα φυτώρια. Ήδη η «πράσινη ομάδα» του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έχει παραγάγει και αναπτύσσει 150 τέτοια δέντρα. Παράλληλα, ο Δημήτρης Κομπορόζος φροντίζει ώστε η Υπηρεσία Πρασίνου να μην μένει ποτέ χωρίς διαθέσιμους καλλωπιστικούς και αρωματικούς θάμνους. Κάθε χρόνο παράγει περίπου 5.000 φυτά εκ των ενόντων, χωρίς να δαπανήσει ο Δήμος το παραμικρό. Λεβάντες, τριανταφυλλιές, σινεράριες, δεντρολίβανα, βιβούρνα και ρουέλιες βρίσκονται σε πρώτη ζήτηση, ενώ εντός του φυτωρίου μεγαλώνουν και τα μικρά δέντρα που παραλαμβάνει κατά περιόδους ο Δήμος από το Φυτώριο της Αμυγδαλέζας και τη Διεύθυνση Αναδασώσεων, όπως πεύκα, κουκουναριές, κυπαρίσσια, τούγιες, κουτσουπιές, ακακίες και κυανόφυλλα.

Η ιστορία

Το πρώτο υποτυπώδες Δημοτικό Φυτώριο εγκαινιάστηκε από την πρωτοδιόριστη τότε γεωπόνο του πρώην Δήμου Βούλας, Ανέττα Ρούσσου το 1990. Δήμαρχος ήταν ο Άγγελος Αποστολάτος ο οποίος συναίνεσε να παραχωρηθεί ένα μικρό κομμάτι δίπλα από τα παλιά γήπεδα του Άρη Βούλας. «Φυτεύαμε θάμνους για τα πάρκα της Βούλας και δωρίζαμε αρκετά φυτά. Ξεκινήσαμε για την πλάκα μας με τον Δημήτρη Κομπορόζο τότε για μια μικρή παραγωγή ώστε να μην τα αγοράζει όλα ο Δήμος», θυμάται η Ανέττα Ρούσσου. Με τη μεταφορά του Δημαρχείου στο παραλιακό ακίνητο όπου βρίσκεται και σήμερα, το μικρό φυτώριο μεταφέρθηκε στα παλιό νεκροταφείο της Βούλας στην περιοχή της Καλύμνου. Ωστόσο, οι ακατάλληλες υποδομές του χώρου δεν επέτρεψαν στην ιδέα να προχωρήσει.

Με τη συνένωση των Δήμων που επέφερε ο «Καλλικράτης» προέκυψε ο νέος χώρος στο Καβούρι. Τα πρώτα χρόνια των διοικήσεων Γρηγόρη Κασιδόκωστα και Σπύρου Πανά ο χώρος χρησιμοποιούνταν για την προσωρινή αποθήκευση των λουλουδιών που αγοράζονταν. Με την αλλαγή της διοίκησης το 2014, ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, έθεσε την ενιαία πλέον Υπηρεσία μπροστά σε μια νέα πρόκληση που η διευθύντριά της Ανέττα Ρούσσου αποδέχτηκε με ζήλο. Στο εξής τα κονδύλια του Δήμου για το πράσινο και τα λουλούδια θα απέδιδαν πολύ περισσότερο με τη δημιουργία του σύγχρονου φυτωρίου.

Η πρόκληση της πλατείας Νυμφών

Η Υπηρεσία Πρασίνου του Δήμου και η διευθύντριά της ανέλαβαν ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια στην ανάπλαση της πλατείας Νυμφών στη Βουλιαγμένη: Το σχεδιασμό των φυτεύσεων που μαζί με το κατασκευαστικό κομμάτι προσέδωσε στη νέα πλατεία την ανανεωμένη της ταυτότητα. Η Ανέττα Ρούσσου που είχε την ευθύνη μίλησε αναλυτικά στον «Δημοσιογράφο» για το σύνθετο αυτό και πολύ ενδιαφέρον έργο:

«Κάθε σχέδιο φύτευσης σε έναν δημόσιο χώρο έχει δύο άξονες: Πρώτον, το καθαρά αρχιτεκτονικό κομμάτι, το πού φυτεύει κανείς, που θα καθορίσει ποια σημεία θες να αναδείξεις. Δεύτερον, το κηποτεχνικό κομμάτι, ποια δηλαδή φυτά θα επιλέξεις, κάτι που εξαρτάται από το ποια σχολή ακολουθεί κανείς.

Στο σχεδιαστικό κομμάτι η πλατεία αυτή είναι σαφές ότι δίνει έμφαση στα δέντρα, με τα κυκλικά παρτέρια που κυριαρχούν. Γι’ αυτό χρησιμοποιήσαμε φυτά γύρω από αυτά τα παρτέρια για να ενισχυθεί αυτή η εικόνα. Έπειτα, όταν υπάρχουν κεντρικοί άξονες κίνησης, πρέπει να ενισχυθούν με τις φυτεύσεις δημιουργώντας αριστερά και δεξιά φυτεύσεις, ώστε ο επισκέπτης να περπατάει ανάμεσα σε φυτά. Επιπλέον, θέλαμε να ενισχύσουμε τις εισόδους για να τις υποδείξουμε με γωνιακές φυτεύσεις κ.λπ. Τέλος, μια δική μου ιδέα τροποποίησε την αρχική πρόταση των αρχιτεκτόνων που είχε φύτευση με φυτά σχεδόν στο σύνολο του χώρου. Θεώρησα ότι φτιάχνοντας μια πλατεία γεμάτη από φυτά, αποτρέπεται ο επισκέπτης από το να μπει στην πλατεία και κατευθύνεται μόνο στα καθιστικά και στους διαδρόμους. Για να μπει μέσα στο χώρο δεν γίνεται να πατάει φυτά, αλλά θα χρειαστεί ένα χώρο για να πατήσει, να καθίσει και να ξαπλώσει: Αυτό το δίνει το γκαζόν. Με το συνδυασμό φύτευσης και γκαζόν ο χώρος μεγαλώνει οπτικά και καλεί τον επισκέπτη να μπει στο πράσινο.

Στη γεωπονική και κηποτεχνική πλευρά τώρα ανάλογων έργων, υπάρχουν δύο σχολές στις φυτεύσεις. Η πρώτη, η γερμανική σχολή, υπαγορεύει συμμετρίες, μπορντούρες, περιορισμένα είδη φυτών και κυριαρχία του πρασίνου. Υπάρχει όμως και η αγγλική σχολή η οποία προτείνει τη δημιουργία ενός τοπίου με μεγάλη ποικιλία φυτών που να θυμίζουν εξοχή, σαν να το έχει κάνει η φύση και όχι ο άνθρωπος. Αυτή είναι και η νέα τάση που ακολουθήσαμε και επιτυγχάνεται με πολλά και διαφορετικά είδη φυτών. Έχει σημαντικά πλεονεκτήματα αυτή η προσέγγιση. Κάποια φυτά είναι αειθαλή, που σημαίνει ότι έχουν πάντα πράσινο φύλλωμα, κάποια είναι φυλλοβόλα που σε σχέση με τα αειθαλή έχουν πολύ μεγάλη ανθοφορία. Άρα κάνουμε μίξη αιθαλών με φυλλοβόλα, με διαφορετικά φυλλώματα, διαφορετικά λουλούδια και διαφορετικές εποχές άνθισης ώστε πάντα να υπάρχει διαφορετικό χρώμα και διαφορετική εικόνα κάθε εποχή του χρόνου.

Ασφαλώς είναι δύσκολος ο συνδυασμός όλων των φυτών μεταξύ τους, από την άποψη των απαιτήσεων. Κάθε φυτό θέλει διαφορετικό νερό, το ένα θέλει ηλιοφάνεια και το άλλο σκιά και όλα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν ως μία ενιαία οντότητα. Επιστημονικά λοιπόν χρειάστηκε μεγάλη μελέτη ποιο φυτό και με τι απαιτήσεις θα συνδυαστεί με κάποιο άλλο. Στην πλατεία Νυμφών ο μεγάλος περιοριστικός παράγοντας ήταν ότι είχαμε πολλή σκιά από τα ήδη υφιστάμενα δέντρα και ειδικά από τα πεύκα. Έγινε πολύ μεγάλη έρευνα να βρούμε δοκιμασμένα φυτά σκιάς. Γι’ αυτό χρησιμοποιήσαμε και αρκετά το φυτό Αγγελική νάνα, που έγινε η βάση των φυτεύσεων.

Είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα, τώρα χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη συντήρηση και εκπαίδευση σε όσους αναλάβουν αυτή την εργασία, για να μπορεί αυτή η εικόνα να διατηρηθεί».