Σε μια ξεχωριστή βραδιά έκπληξη, χωρίς προσκλήσεις και επισήμους, παρά αυθόρμητα και στοχεύοντας στους περαστικούς, η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών με 42 μουσικούς χάρισαν ένα μοναδικό πρόγραμμα στην πλατεία Νυμφών της Βουλιαγμένης την Παρασκευή 9 Ιουλίου. Ήταν ένας διακριτικός και ποιοτικός τρόπος να γίνουν εγκαίνια, χαρίζοντας στο νέο αυτό δημόσιο χώρο το χρώμα που του ταιριάζει. Ο «Δημοσιογράφος» μίλησε με τον μαέστρο της βραδιάς και πρόεδρο της ορχήστρας, Νίκο Μαλιάρα, ο οποίος είναι και καθηγητής Ιστορικής Μουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ για την ίδια τη συναυλία της Βουλιαγμένης, το ρόλο της μουσικής και την παρουσία της ορχήστρας του στην περιοχή.
Τι σηματοδοτεί η επιλογή του ρεπερτορίου από την Ορχήστρα σας, ποια είναι τα κριτήρια;
Κάθε συναυλία είναι διαφορετική. Η συναυλία της Βουλιαγμένης ήταν σε ανοιχτό χώρο, χωρίς καθίσματα για το κοινό, για ανθρώπους που περνούν χωρίς να ξέρουν ότι γίνεται συναυλία και κάθονται λίγη ώρα να παρακολουθήσουν. Θέλαμε λοιπόν να παίξουμε κάποια κομμάτια που είναι γνωστά ή εύκολα, εύληπτα από ένα κοινό χωρίς ειδικότερη γνώση για την κλασική μουσική. Θέλαμε να δώσουμε κάτι που να ακουστεί ευχάριστα χωρίς να χρειάζεται ιδιαίτερη συγκέντρωση. Η επιλογή του ρεπερτορίου θα ήταν διαφορετική σε άλλο χώρο. Επίσης, εμείς πάντα θέλουμε να έχουμε στο ρεπερτόριό μας ένα έργο Έλληνα συνθέτη, διότι αυτός είναι ο καταστατικός μας στόχος, να προβάλουμε τα έργα των Ελλήνων συνθετών κλασικής μουσικής. Το πρώτο έργο της συναυλίας ήταν του Δημητρίου Λιάλιου για ορχήστρα εγχόρδων. Ήταν ένας συνθέτης από την Πάτρα που πέθανε το 1940. Σπούδασε στο Μόναχο και ήταν και πρόξενος της Ελλάδας στην πόλη αυτή για κάποιες δεκαετίες. Καλλιεργημένος, σπούδασε κοντά σε σημαντικούς Γερμανούς δασκάλους της μουσικής και ασχολείτο με τη σύνθεση. Παρουσιάσαμε λοιπόν ένα δικό του έργο, που ήταν και σύντομο και μελωδικό στο άκουσμα. Ένα άλλο κριτήριο επιλογής είναι οι διαστάσεις της ορχήστρας που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, που καθορίζονται από τον χώρο.

42 μουσικοί επί της πλατείας Νυμφών βρέθηκαν μετά από πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής την Παρασκευή 9 Ιουλίου στη Βουλιαγμένη με το κοινό να απολαμβάνει σπάνια ερεθίσματα
Πόσο εύκολο είναι να βγει η συμφωνική μουσική από κλειστές αίθουσες για μυημένους ακροατές σε ανοιχτούς χώρους για ένα πλατύ κοινό;
Δεν συμφωνώ ότι η κλασική μουσική είναι για τους μυημένους. Η κλασική μουσική είναι μια υψηλή τέχνη, όπως η ζωγραφική και το θέατρο. Για να δει κανείς μια ποιοτική θεατρική σύγχρονη παράσταση ή ένα αρχαίο δράμα δεν χρειάζεται να είναι μυημένος, χρειάζεται απλώς ανοιχτά αυτιά, καρδιά και ψυχή για να προσλάβει τα μηνύματα του έργου. Το ίδιο ισχύει για ένα λογοτεχνικό βιβλίο. Η μουσική δεν εξαιρείται. Αν κανείς είναι θετικά διακείμενος, μπορεί να απολαύσει οποιοδήποτε μουσικό έργο και ειδικά αυτά που επιλέξαμε για να παίξουμε στη συγκεκριμένη συναυλία, που ήταν εύληπτα, προσιτά και ευχάριστα στο άκουσμα. Είναι φυσικά δύσκολο να παίζουν οι μουσικοί σε χώρο όπου δεν μπορεί να εξασφαλιστεί απόλυτα η ησυχία. Αυτός όμως ήταν ο στόχος και του Δημάρχου με τον οποίο το συζητήσαμε. Αν δινόταν μια συναυλία σε ένα χώρο κλειστό ή περιορισμένο, τότε ο κόσμος που θα ανταποκρινόταν θα ήταν περιορισμένος. Ο στόχος εδώ ήταν να δώσουμε ένα κίνητρο σε ανθρώπους που δεν έχουν ξανακούσει ή που δεν θα αποφάσιζαν εύκολα να παρακολουθήσουν μια συναυλία κλασικής μουσικής, εκεί που βρίσκονται και ξεκουράζονται να ακούσουν μια μουσική και να τους δώσει ερεθίσματα ώστε την επόμενη φορά που θα έρθει ξανά ο Ορχήστρα το κοινό να ανταποκριθεί πιο εύκολα. Ήταν μια παιδαγωγική, εκπαιδευτική προσπάθεια.
Τι κερδίζει σήμερα ένας ακροατής από τα μεγάλα έργα της κλασικής μουσικής;
Για μένα η τέχνη ανήκει στις πρώτες ανάγκες του ανθρώπου, όσο αναγκαίο μας είναι το ψωμί και το νερό και δεν το λέω υπερβολικά. Ειδικά στην εποχή μας, με την πανδημία που θέτει περιορισμούς και διάφορες ταλαιπωρίες, η τέχνη είναι μια διέξοδος με προοπτική για τον άνθρωπο. Κυρίως η τέχνη αυτή που δεν έχει εμπορικούς σκοπούς, δηλαδή δεν έχει στόχο το κέρδος και τη μαζική απόλαυση αλλά η τέχνη που θέτει κάποιους πιο ποιοτικούς σκοπούς, που θα συναρπάσει τον άνθρωπο, θα δώσει κάποια υψηλότερα αισθήματα. Αυτή η αισθητική απόλαυση που παίρνει κανείς από την τέχνη και τα ερεθίσματα που δημιουργούνται για να σκεφτεί και να επεξεργαστεί μηνύματα, είναι η λύτρωση που προσφέρει η τέχνη και που δεν τα προσφέρει κανείς άλλος, ούτε η επιστήμη ούτε η τεχνολογία. Η τέχνη λοιπόν είναι μια έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος. Το μήνυμα που μας στέλνει ο συνθέτης, ο θεατρικός συγγραφέας, ο ζωγράφος, ο γλύπτης είναι από άνθρωπο προς άνθρωπο. Μας δημιουργεί τα ερεθίσματα για να ξεφύγουμε από μια πραγματικότητα που πολλές φορές μας βασανίζει, μας ταλαιπωρεί, μας περιορίζει ή μας δημιουργεί πολλές ψυχικές δυσκολίες.
Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της μουσικής στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;
Πιστεύω ότι θα έπρεπε να είναι κεντρικός ο ρόλος της μουσικής, όπως ήταν και στο αρχαιοελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Κεντρικός διότι η μουσική είναι η μοναδική ίσως από τις τέχνες μαζί ίσως με το θέατρο, που δεν δημιουργεί ανταγωνισμούς, όπως ο αθλητισμός, αντίθετα μας ωθεί να συνεργαστούμε επειδή είναι παραστατική, πρέπει δηλαδή να συμμετέχει και όποιος παίζει, οι μαθητές δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση και τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας. Βοηθά λοιπόν να λειτουργήσουν οι μαθητές ομαδικά, να θέσουν ένα στόχο και βήμα βήμα και μεθοδικά να τον πετύχουν. Αυτό δημιουργεί παραδείγματα ζωής και τρόπους συμπεριφοράς και κοινωνικοποίησης που τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής τους. Να καταλάβουν ότι μπορούν να συνεργαστούν, ότι ο καθένας μπορεί να έχει το ρόλο του, ότι δεν είναι όλοι πρωταγωνιστές αλλά όλων η προσφορά είναι σημαντική για την επιτυχία του στόχου. Τέτοιου είδους μηνύματα και δραστηριότητες με κύριο κατά την άποψή μου εκπρόσωπο τη μουσική μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα και να λειτουργήσουν θετικά για τα παιδιά. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι η μουσική είναι μια έμφυτη τέχνη στον άνθρωπο, υπάρχει στην ανθρωπότητα από τη γέννησή της, υπάρχει λοιπόν μέσα μας και απλώς πρέπει να το δραστηριοποιήσουμε για να βγει στην επιφάνεια.
Η μετάβαση της μουσικής στο διαδίκτυο θεωρείτε ότι έχει βλάψει τη μουσική παιδεία;
Έχει βλάψει και ταυτόχρονα έχει ωφελήσει. Σήμερα μπορούμε χωρίς κόπο να έχουμε στη διάθεσή μας οποιοδήποτε μουσικό έργο, οποιοδήποτε θεατρικό έργο, είδηση, βιβλίο. Αυτό μπορεί να είναι εν μέρει βλαπτικό αλλά είναι και ωφέλιμο. Η ευκολία να ακούσεις οτιδήποτε χωρίς να ξοδευτείς, να αγοράσεις δίσκους ή εισιτήρια, φέρνει πολύ πιο εύκολα την τέχνη κοντά στον καθημερινό άνθρωπο. Βεβαίως ίσως είναι βλαπτικό για τους ίδιους τους καλλιτέχνες οι οποίοι πλέον δεν μπορούν να πουλήσουν δίσκους τόσο εύκολα, ενώ το κοινό πολύ πιο δύσκολα πηγαίνει σε μια συναυλία. Αλλά θα βρεθούν πιστεύω νέοι τρόποι, όπως συμβαίνει με κάθε τεχνολογική καινοτομία που άλλαξε τις καταστάσεις για την τέχνη. Για παράδειγμα στην κλασική μουσική κατά τη δεκαετία του 1950 ήταν η περίοδος που άνθισε η δισκογραφία, άρχισαν να κυκλοφορούν δηλαδή δίσκοι βινύλιου με ηχογραφήσεις από συμφωνικά έργα μεγάλων ορχηστρών. Αυτή ήταν μια τεράστια αλλαγή για τη μουσική πραγματικότητα της εποχής. Μέχρι τότε και μια δεύτερης ή τρίτης ποιότητας ορχήστρα είχε το κοινό της. Όταν πλέον είχαν όλοι διαθέσιμες στο διπλανό δισκοπωλείο εκτελέσεις από διάσημες ορχήστρες έγινε μια μεγάλη αλλαγή. Βρέθηκαν ωστόσο άλλες διέξοδοι και πιστεύω ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και στη δική μας εποχή. Βεβαίως, επειδή οι παραστατικές τέχνες και ειδικά η μουσική είναι ακριβή δραστηριότητα με μεγάλο κόστος, πρέπει να υπάρξει υποστήριξη από δημόσιους φορείς, που θα πρέπει να διοχετεύουν πόρους προς τέτοιες κατευθύνσεις.
Η συνεργασία σας πώς ήταν με τον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης;
Ήταν πολύ θετική. Η πρώτη μας συνεργασία μας έγινε με μια συναυλία ελαφριάς μουσικής λίγο πριν τα Χριστούγεννα με την Όλγα Βενέτη, μετά δόθηκαν τρεις συναυλίες διαδικτυακά στο επίκεντρο της φετινής καραντίνας και στο εξής σχεδιάζουμε άλλες συναυλίες για την επόμενη σεζόν σε κανονικό συναυλιακό χώρο και ενδεχομένως κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές ή καλλιτεχνικά θεάματα, όπως μιούζικαλ ή όπερα, που να απευθύνονται σε παιδιά.