Στα νότια προάστια ίσως κυκλοφορούν πολλά νέα «πράσινα» ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ωστόσο στην άλλη πλευρά της Αττικής, ένας κάπως διαφορετικός κόσμος μετακινείται στην πράσινη γραμμή των αστικών συγκοινωνιών, τον ιστορικό «ηλεκτρικό». Οι ιστορίες του τρένου, οι προσωπικότητες που μπαινοβγαίνουν στους συρμούς και όχι μόνο, είναι η πρώτη ύλη του νέου βιβλίου της Μαριάννας Τζιαντζή Το αηδόνι του τρένου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ένα πολύτιμο ταξίδι σε διηγήσεις για ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που η κατάλληλη ματιά τους καθιστά μυθιστορηματικούς ήρωες.
Η συγγραφέας επέλεξε μια δική της υβριδική μορφή μεταξύ συλλογής διηγημάτων και μυθιστορήματος: Αυτόνομες σύντομες ιστορίες με χαρακτήρες που επιστρέφουν και εξελίσσονται από το ένα κεφάλαιο στο άλλο, σε ενιαίο ύφος και ρυθμό. Η πρωτότυπη αυτή επιλογή απελευθερώνει την αφηγηματική δύναμη των ιστοριών από τους συγγραφικούς ψυχαναγκασμούς της μεγάλης φόρμας και καθιστά Το αηδόνι του τρένου ένα από τα ομορφότερα αναγνώσματα της φετινής λογοτεχνικής παραγωγής.
Η εξιστόρηση δεν μοιάζει με διαδρομή από τον Α σταθμό στον Β ως το τέρμα, αλλά περισσότερο με την αδιάκοπη κίνηση των συρμών στη γραμμή. Ο αφηγητής κάθεται στο βάθος του κουπέ και με τη ματιά του φωτογραφίζει διαφορετικά στιγμιότυπα σε κάθε στάση, διαφορετικούς επιβάτες και τις ιστορίες τους ακόμη κι όταν το σκηνικό δεν είναι ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος. Δεν είναι απλώς ένας «παντογνώστης αφηγητής» όπως αναφέρεται ο όρος στη θεωρία της λογοτεχνίας, είναι ένα πολύ διεισδυτικό μάτι σε περιοχές της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας που ελάχιστα φωτίζονται. Στο Αηδόνι εμφανίζονται κατά κανόνα οι αντιήρωες της καθημερινότητας, όπως οι επαίτες των μέσων μαζικής μεταφοράς, η αφανής μοδίστρα ενός ονομαστού οίκου, η οικιακή βοηθός, ο υπάλληλος του μπουτίκ κρεοπωλείου.
Θα μπορούσε να είναι μια ωδή στους ανθρώπους της εργατικής τάξης, αλλά από το κείμενο λείπει κάθε διδακτικός στόμφος, κάθε εξιδανίκευση και κάθε μονομέρεια που συνήθως χαρακτηρίζει αυτή τη φιλολογία. Ο αφηγητής μοιάζει να ασπάζεται το λατινικό απόφθεγμα -που άρεσε πολύ και στον Καρλ Μαρξ- «τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο» και ψάχνει να εντοπίσει συστηματικά την εσωτερική αντίφαση, τους μικρούς συμβιβασμούς και τις μύχιες αδυναμίες που διαταράσσουν ίσως την ισορροπία ενός μονολιθικού χαρακτήρα, αλλά αποκαλύπτουν την ίδια στιγμή όλη την ανθρώπινη ουσία του. Η επιμελημένη γλώσσα της αφηγηματικής φωνής, πλούσια και ταυτόχρονα σύγχρονη, σε γλυκό τόνο και χωρίς εκζήτηση, διαμορφώνει την πιο ώριμη λογοτεχνική προσπάθεια της Μαριάννας Τζιαντζή από την εμφάνισή της στα γράμματα το 1983 και τα 4 βιβλία που ακολούθησαν.
Και μια εκδοτική λεπτομέρεια όχι μικρής σημασίας, επειδή τα βιβλία εκτός από αφορμές νοητικών διαδρομών είναι και υλικά αντικείμενα που περιεργαζόμαστε και αγαπάμε. Οι εκδόσεις Καστανιώτη είναι από τις λίγες στην Ελλάδα σήμερα που κυκλοφορούν τα νέα τους βιβλία στη σειρά της ελληνικής πεζογραφίας σε σκληρόδετους τόμους, όπως οι οίκοι του εξωτερικού. Μια επιλογή για την πρώτη έκδοση κάθε βιβλίου – και του Αηδονιού – που αξίζει να επισημανθεί για την ποιότητά της.