Αναποτελεσματικότητα, υπερκοστολογήσεις και μετακύλιση κόστους στους Δήμους και τους πολίτες από τον ΕΔΣΝΑ
Όλο και περισσότερο μοιάζει ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης με ένα «γαλατικό χωριό» στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων. Η εκτόξευση των ποσοστών ανακύκλωσης μετά από προετοιμασία 5 ετών, οι πιλοτικές εφαρμογές που δοκιμάστηκαν και πλέον επεκτείνονται σε όλο το εύρος του Δήμου(διαλογή στην πηγή 7 ρευμάτων), οι καινοτόμες πρωτοβουλίες (όπως η παραγωγή του εδαφοβελτιωτικού Vita Green), η μετατροπή των ογκωδών και των καθαρών από ανακυκλώσιμα και οργανικά απορριμμάτων σε εναλλακτικό καύσιμο, αλλά και η προετοιμασία για το επόμενο μεγάλο βήμα, αυτό της δίκαιης μείωσης των δημοτικών τελών για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που ρυπαίνουν λιγότερο, όλα αυτά μοιάζουν παράταιρα μπροστά στη μεγάλη εικόνα της Αττικής, της μεγαλύτερης περιφέρειας της χώρας. Ενώ το ασφυκτικό πλέον πρόβλημα της διαχείρισης αποβλήτων επιχειρείται να αντιμετωπισθεί εδώ και πάνω από μία δεκαετία από τρεις διαδοχικές περιφερειακές διοικήσεις, τα βήματα μένουν ανολοκλήρωτα, η ταφή των απορριμμάτων δεν μειώνεται δραστικά, η χωματερή επεκτείνεται και ο χρόνος μετρά πλέον αντίστροφα για το περιβάλλον.
Όπως τονίζει συχνά στις ομιλίες του ο Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, το Σύνταγμα της χώρας έχει κατοχυρώσει ότι η διαχείριση των απορριμμάτων ως τοπική υπόθεση είναι αρμοδιότητα της αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού, δηλαδή των Δήμων. Ωστόσο, το ιδιαίτερα σύνθετο νομικό πλαίσιο που ισχύει εμπλέκει πολλούς «παίκτες» και οι αρμοδιότητες διαχέονται αντί να συγκλίνουν. Συνοπτικά, στην Αττική ο σύνδεσμος των Δήμων που διαχειρίζεται συλλογικά την επεξεργασία των αποβλήτων, ο ΕΔΣΝΑ, διοικείται από την …Περιφέρεια Αττικής, η οποία συντάσσει και τον εκάστοτε περιφερειακό σχεδιασμό για τη διαχείριση των αποβλήτων. Ο ΕΔΣΝΑ, που σήμερα έχει ως πρόεδρο έναν περιφερειακό σύμβουλο, παρόλο που χρηματοδοτείται από τους Δήμους αποκλειστικά, εμφανίζεται ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής της Περιφέρειας Αττικής. Το δυστυχές είναι ότι τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής είναι πολύ φτωχά σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο.
Τις παθογένειες και τις αστοχίες της ακολουθούμενης πολιτικής στη διαχείριση απορριμμάτων της Αττικής ανέδειξε από τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Περιβάλλοντος Ενέργειας και Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ) ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος. Σε συνεδρίασή της στις 23 Σεπτεμβρίου η Επιτροπή κατέληξε ομόφωνα σε ένα κείμενο παρέμβασης 8 σελίδων, το οποίο ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος παρουσίασε κατά την Γενική Συνέλευση της ΠΕΔΑ, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Οκτωβρίου. Ήταν μια έντονη τοποθέτηση 40 λεπτών που εμβάθυνε στο ζήτημα και προκάλεσε μεγάλη αίσθη- ση για τα «καμπανάκια» που έκρουσε σε πολλά επίπεδα. Θα αδικήσει κανείς την εμπεριστατωμένη αυτή παρέμβαση αν την ερμηνεύσει λανθασμένα ως «κόντρα Κωνσταντέλλου – Πατούλη» σε πολιτικό ή πολύ περισσότερο προσωπικό επίπεδο. «Προσπαθώ να μιλήσω στην καρδιά και τον νου κάθε αυτοδιοικητικού, όχι για να πλήξω ή να υπονομεύσω κάποιον υπεύθυνο, αλλά για να τον ωθήσω να μπει στον ίσιο δρόμο και να κάνει τη δουλειά. Σήμερα δεν την κάνει», είπε σε ένα χαρακτηριστικό σημείο ο Δήμαρχος των 3Β.
Έλλειμμα σχεδιασμού
Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος ξεκίνησε την τοποθέτησή του σχολιάζοντας το «βαθύ έλλειμμα δημοκρατίας και εκπροσώπησης στην υπόθεση διαχείρισης απορριμμάτων». Όπως κατήγγειλε, ο ΕΔΣΝΑ, του οποίου η διοίκηση ορίζεται κατά 60% από τους Δήμους της Αττικής, «δεν έχει συνεδριάσει ποτέ εδώ και δύο χρόνια, αλλά λειτουργεί με την Εκτελεστική του Επιτροπή και μάλιστα λόγω πανδημίας συνεδριάζει διά περιφοράς». Στις δε συνεδριάσεις αυτές λαμβάνονται αποφάσεις για υποχρεώσεις εκατομμυρίων που δεσμεύουν το ταμείο του Συνδέσμου «με πάρα πολύ γρήγορες και πολλές φορές ομιχλώδεις διαδικασίες», σύμφωνα με τον Γρηγόρη Κωνσταντέλλο.
Δεν είναι μόνο μια επί της διαδικασίας παρατήρηση αυτή. Ο ΕΔΣΝΑ έχει σε εκκρεμότητα από το 2019 και την εκλογή της νέας περιφερειακής αρχής την αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Όπως τονίζεται στην απόφαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της ΠΕΔΑ «ο χρονικά παρωχημένος και πολιτικά απονομιμοποιημένος μετά τις δηλώσεις της Περιφερειακής Αρχής ισχύων ΠΕΣΔΑ της προηγούμενης περιόδου και περιφερειακής αρχής χρησιμοποιείται ως κάλυμμα τυπικής και διοικητικής νομιμοποίησης εξαιρετικά αμφιλεγόμενων επιλογών και άστοχων αποφάσεων».
Το κυριότερο έλλειμμα αυτή τη στιγμή, που είναι «ώρα μηδέν» για τα απορρίμματα, είναι μια συγκεκριμένη πρόβλεψη για τις αναγκαίες χωροθετήσεις των μονάδων επεξεργασίας. Όλη η Αττική είναι μέχρι σήμερα μια απαγορευμένη ζώνη γι’ αυτές τις δραστηριότητες, καθιστώντας επιτακτική μια πολιτική απόφαση επί του θέματος. «Οι έχοντες τις θέσεις ευθύνης πρέπει να αναλαμβάνουν, όπου απαιτούνται, συγκεκριμένες και προωθημένες θέσεις και αποφάσεις σήμερα και όχι να τις μεταθέτουν στο αόριστο και αόρατο μέλλον και ως τότε να συνεχίζουμε τη θλιβερή διαδικασία ταφής στους υπάρχοντες χώρους επεκτείνοντας επόμενα και μεθεπόμενα κύτταρα ταφής της Φυλής», τόνισε ο Γρηγόρης Κωνστανντέλλος και υπογράμμισε με έμφαση: «Η παρατεταμένη απουσία ενεργού και λειτουργικού ΠΕΣΔΑ είναι ένα τοπικό και περιβαλλοντικό έγκλημα».
Τα κόστη ανεβαίνουν, η ανακύκλωση υποχωρεί
Το μεγάλο παράδοξο στην πολιτική ανακύκλωσης της Αττικής όπως την προωθεί ο ΕΔΣΝΑ είναι ότι πραγματοποιούνται υπέρογκα έξοδα με πενιχρά αποτελέσματα. Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος από το βήμα της ΠΕΔΑ έγινε συγκεκριμένος:
Αναφέρθηκε στη «συμφωνία μαμούθ» των 150 εκατ. ευρώ για προμήθεια εξοπλισμού σχετική με τη διαλογή στην πηγή, τη συμφωνία προμήθειας κάδων και απορριμματοφόρων ύψους 50 εκατ. ευρώ «χωρίς ουσιαστική αιτιολόγηση αποδοτικότητας και κριτήρια δίκαιας και αποδοτικής διανομής τους, για τα οποία μόνο από τον Τύπο ενημερωθήκαμε», για απευθείας αναθέσεις μελετών και υπηρεσιών κόστους δεκάδων εκατομμυρίων οι οποίες με την επίκληση της πανδημίας πραγματοποιήθηκαν «σε πλήρη αδιαφάνεια και με πρωτοφανή μη λειτουργία οργάνων» (όπως η σύμβαση για πλύση κάδων ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ), αλλά και στην «αδικαιολόγητη», όπως είπε, αύξηση του λειτουργικού κόστους του ΕΔΣΝΑ κατά 1,85 εκατ. ευρώ ετησίως (φτάνοντας τα συνολικά 90,2 εκατ. ευρώ) που καλούνται να καλύψουν οι Δήμοι της Αττικής. «Αποτελούν αυτά χρηστή διοίκηση;» διερωτήθηκε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος. Και πρόσθεσε: «Λειτουργούμε τον ΕΔΣΝΑ σαν να μην υπάρχει αύριο. Κι εμείς γινόμαστε οι κακοί, είμαστε όμως απλώς οι κωδωνοκρούστες».
Έχει ενδιαφέρον ότι ο ΕΔΣΝΑ, ο οποίος απάντησε με μια 5σέλιδη ανακοίνωση στην τοποθέτηση του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου από το βήμα της ΠΕΔΑ, παρόλο που στον τίτλο της καταλόγιζε στον Δήμαρχο των 3Β «ανακρίβειες» και τον χαρακτήριζε «απληροφόρητο», δεν διέψευσε σε κανένα σημείο τα παραπάνω ποσά και τις καταγγελίες.
Εστιάζοντας στα οικονομικά δεδομένα του ΕΔΣΝΑ, η Επιτροπή Περιβάλλοντος της ΠΕΔΑ καυτηρίασε μια σειρά ακόμα από υπερκοστολογήσεις σε βάρος των Δήμων αλλά και το παράδοξο να επιβάλλονται στους δήμους πρόστιμα και επιβαρύνσεις για τη μη επίτευξη των στόχων της ανακύκλωσης, όταν η ευθύνη για την κατασκευή και λειτουργία των αντίστοιχων υποδομών ανήκει στα αρμόδια υπουργεία και τις περιφέρειες.
Αλλαγή πορείας
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Δήμαρχος των 3Β ζήτησε από τους συναδέλφους του, δημάρχους της Αττικής, να αναλάβουν πρωτοβουλίες όχι αντίθεσης στην περιφερειακή αρχή, αλλά επαναφοράς του ΕΔΣΝΑ και της πολιτικής διαχείρισης των απορριμμάτων σε έναν ορθολογικό δρόμο που θα φέρει αποτελέσματα. «Η Περιφέρεια Αττικής έχει τη ευθύνη, εμείς τη δύναμη. Τα κλειδιά του ΕΔΣΝΑ τα έχουμε εμείς, οι δήμοι. Οι δικοί μας αντιπρόσωποι, οι αυτοδιοικητικοί καλής πίστης, πρέπει να παρίστανται και να υπεραμύνονται των συμφερόντων των πόλεων και των δήμων, διότι αυτή είναι η αποστολή μας. Ο ΕΔΣΝΑ είναι ο ουραγός των φορέων διαχείρισης της χώρας και μέχρι στιγμής κάνει μόνο επικοινωνία», τόνισε στην κατακλείδα της τοποθέτησής του ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος. Και παράλληλα διατύπωσε μια σειρά από προτάσεις για να σωθεί η υπόθεση της διαχείρισης απορριμμάτων.
Το πρώτο σημείο παρέμβασης αφορά στα τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων των δήμων: «Αυτά πρέπει να γίνουν το επίκεντρο των χρηματοδοτήσεων των υποδομών και λύσεων για σύγχρονη διαχείριση απορριμμάτων, αντί να μετατρέπονται σε υπομόχλια αλλότριων συμφερόντων με ό,τι αυτό σημαίνει», τόνισε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος. Ακόμη, ζήτησε να περιληφθεί κατάργηση ή μείωση του ΦΠΑ σε χαμηλότερη κατηγορία, συνολικά για τους φορείς (επιχειρήσεις, οργανισμούς, συνδέσμους) δραστηριοποίησης στη διαχείριση των απορριμμάτων που προωθούν την ανακύκλωση και αξιοποίηση των δευτερογενών υλικών και για όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες που λειτουργούν αποτρεπτικά στην ταφή απορριμμάτων.
«Πρέπει να προβλεφθεί πλήρης απαγόρευση και όχι απλώς οδηγία περιορισμού σε εισαγωγές αποβλήτων για ανάκτηση ενέργειας, καθώς δεν θα πρέπει να νοείται διασυνοριακή μεταφορά αποβλήτων στη διαδικασία της ευρωπαϊκής και ελληνικής μετάβασης στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην κυκλική οικονομία», τόνισε, σχολιάζοντας την «επόμενη ημέρα» στη διαχείριση των αποβλήτων. Υπογράμμισε επίσης ότι απαιτείται «να σταματήσει η σημερινή πρακτική της μη χωροθέτησης και να ψηφισθεί άμεσα ρεαλιστικός και λειτουργικός Περιφερειακός Σχεδιασμός για γρήγορη εκτροπή από την ταφή του μεγαλύτερου δυνατού ποσοστού, με βάση τα ρητά προβλεπόμενα στον ΕΣΔΑ, με διαλογή στην πηγή και την ενεργειακή αξιοποίηση».
Σχολιάζοντας το καθεστώς λήψης αποφάσεων ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος ήταν σαφής: «Είμαστε σε μια περίοδο δύσκολη οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο και θα πρέπει οι επίμαχες πολιτικές και αποφάσεις, οι οποίες αφορούν και συχνά πλήττουν βάναυσα, οικονομικά, θεσμικά και περιβαλλοντικά τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την κοινωνία που εκπροσωπούν, να λαμβάνονται μόνο μέσα από διαδικασίες διαφάνειας και ειλικρινούς διαβούλευσης, με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση». Και κλείνοντας πρότεινε να γίνει μια διά ζώσης σύνοδος μεταξύ των 66 Δημάρχων και του ΔΣ ΕΔΣΝΑ που θα θέσει τα θέματα ευθέως ώστε να ληφθούν αποφάσεις οι οποίες «θα σταματήσουν την σημερινή ολίσθηση και θα βγάζουν την διαδικασία διαχείρισης απορριμμάτων της Αττικής από τα σημερινά της αδιέξοδα».