Για τη φυσιογνωμία της Βουλιαγμένης διατυπώνονται πολλές απόψεις, άλλες αναπαράγοντας στερεότυπα και άλλες πιο κοντά στην πραγματικότητα. Η αλήθεια είναι ότι αναπόσπαστο στοιχείο της ιστορικής ταυτότητας της Βουλιαγμένης, από γεωγραφική, ανθρωπολογική και κοινωνική σκοπιά, αποτελεί το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο.
Δεν είναι καθόλου υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι εκ των παλαιότερων κατοίκων της πόλης είναι οι τρόφιμοι του Ιδρύματος που λειτούργησε για πρώτη φορά με το σκοπό αυτό το 1920, σχεδόν έναν αιώνα πριν. Τότε, σε εποχές πολέμων, υπήρχαν εκατοντάδες και χιλιάδες ορφανά παιδιά που ζητούσαν μια εστία. Σήμερα, τα κοινωνικά αίτια που στερούν από παιδιά ένα ασφαλές σπιτικό και τα στοιχειώδη της επιβίωσης είναι διαφορετικά. Η αποστολή επομένως του ιδρύματος παραμένει ίδια.
Στις 31 Μαΐου 1920 έγιναν από τον πρώτο εμπνευστή του Ορφανοτροφείου, Μητροπολίτη Αθηνών Μελέτιο Μεταξάκη τα εγκαίνια του ιδρύματος. Οι πρώτες βασικές εγκαταστάσεις προϋπήρχαν από το 1910, όπως μαρτυρούν μέχρι και σήμερα μαρμάρινες επιγραφές. Στην πρώτη του μορφή, το Ίδρυμα λειτούργησε ως παιδικές εξοχές για τα παιδιά της Αθήνας. Ήταν ιδέα του γυμναστή και ιδρυτή του προσκοπισμού στην Ελλάδα, Αθανάσιου Λευκαδίτη, που υλοποιήθηκε χάρη στη δωρεά της Σοφίας Σλίμαν και των Δημάρχων Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη και Εμμανουήλ Μπενάκη, οι οποίοι διέθεσαν δημοτικούς πόρους για την ανέγερση των πρώτων κτισμάτων. Ωστόσο, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε τις θερινές κατασκηνώσεις για τα φτωχά παιδιά της Αθήνας και οι εγκαταστάσεις ερήμωσαν.
Η πρώτη σελίδα του Ορφανολογίου που τηρείται σχολαστικά μέχρι σήμερα, με ένα αγόρι που το 1924 ήταν 7 ετών, «ορφανός εξ αμφοτέρων»
Κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του, το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο φιλοξένησε αντιμετωπίζοντας με μεγάλες δυσκολίες 20 παιδιά. Λίγο αργότερα, το 1923, επί αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσόστομου Παπαδόπουλου, το Ορφανοτροφείο απέκτησε νομικά και ιδιοκτησιακά υπόσταση. Όμως ο πόλεμος του 1940 και η Κατοχή πάλι ανέκοψαν την πορεία του Ιδρύματος. Οι Γερμανοί μάλιστα κατέλαβαν τα κτήρια του Ορφανοτροφείου και εγκατέστησαν το 1941 εκεί τη Ναυτική Διοίκηση Νοτιοανατολικού Αιγαίου της Βέρμαχτ. Τα παιδιά διώχτηκαν για πρώτη και τελευταία φορά.
Τη σκυτάλη για την ανασυγκρότηση του Ορφανοτροφείου ανέλαβε μετά την απε- λευθέρωση της χώρας ο δικηγόρος Χρυσόστομος Νεαμονιτάκης. Το Ίδρυμα μεγάλωσε απότομα, φτάνοντας τα 165 παιδιά και έγινε σχεδόν αύταρκες. Υποδηματοποιείο έφτιαχνε τα παπούτσια των τροφίμων. Συνεργείο υφαντουργίας έντυνε τα παιδιά. Ξυλουργείο επισκεύαζε τις παράγκες του λόφου, οι οποίες ενοικιάζονταν τα καλοκαίρια αποφέροντας έσοδα στο Ίδρυμα. Τέλος, αγελάδες και χοίροι εκτρέφονταν στο χώρο για την καθημερινή διατροφή.
Κομμάτι της κοινωνίας
Πολύ πριν επινοηθούν από την ψυχιατρική επιστήμη οι όροι ιδρυματοποίηση και αποϊδρυματοποίηση, το Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης λειτουργούσε ως δομή ανοιχτή στην τοπική κοινωνία. Από την ίδρυσή του το 1920 εντός του χώρου λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο. Σε αυτό, εκτός από τους τροφίμους, φοιτούσαν και τα παιδιά των μόνιμων κατοίκων Βουλιαγμένης, όσων συγκεκριμένα επέλεγαν να γλιτώσουν την πεζοπορία μέχρι το Δημοτικό Σχολείο της Βάρης, που ήταν η επόμενη επιλογή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βουλιαγμένη του 1920 είχε μόλις 59 μόνιμους κατοίκους. Το σχολείο του Ορφανοτροφείου σταμάτησε τη λειτουργία του το 1960, όταν δηλαδή χτύπησε το κουδούνι στο νέο Δημοτικό Σχολείο της Κοινότητας. Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι πολλοί παλιοί κάτοικοι της Βουλιαγμένης σήμερα έχουν μνήμες από το σχολείο αυτό όπου φοίτησαν. Όμως και τότε, το Ορφανοτροφείο δεν απομονώθηκε. Αντίθετα, μέχρι σήμερα τα παιδιά του Ιδρύματος φοιτούν στα τρία δημόσια σχολεία της Βουλιαγμένης, όπως όλα τα παιδιά της περιοχής. Μια καθημερινή όσμωση και αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία που λειαίνει τις όποιες διαφορές, εντάσσοντας τα παιδιά που ζουν στο Λαιμό αρμονικά στην κανονικότητα της γειτονιάς. Άλλωστε, τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Ιδρύματος, οι κάτοικοι της Βουλιαγμένης κάλυπταν εκεί και τις θρησκευτικές τους ανάγκες στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Ορφανοτροφείο.
Μια από τις πλέον αγαπημένες μορφές του Ορφανοτροφείου κατά την παλιά του εποχή ήταν και η μοναχή Δωροθέα, η επονομαζόμενη «Μητερούλα της Βουλιαγμένης». Υπηρετώντας 35 χρόνια, μέχρι το θάνατό της το 1970, στο ίδρυμα, έγινε με όλη της την καρδιά και με στοργή που έχει μείνει στη συλλογική μνήμη των τροφίμων, η μητρική φιγούρα που αναζητούσαν τα παιδιά.
Σήμερα
Σήμερα το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης φιλοξενεί 15 παιδιά όλων των ηλικιών, αντιμετωπίζοντας νέες προκλήσεις. Μετά από μια σχετικά μακρά περίοδο με πολύ μικρό αριθμό τροφίμων, οι ανησυχίες για το μέλλον του ιδρύματος διαψεύστηκαν έμπρακτα από τον πρόεδρό του Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο και τον αντιπρόεδρο Επίσκοπο Ανδρούσης Κωνστάντιο, που έδωσαν την έγκρισή τους για την εισαγωγή 7 νέων παιδιών καθώς και τις διαβεβαιώσεις τους ότι το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο έχει πολλά ακόμη να προσφέρει. Νέος διευθυντής του Ορφανοτροφείου έχει αναλάβει τον τελευταίο χρόνο εθελοντικά ένας παλιός του τρόφιμος, ο συνταξιούχος σήμερα δάσκαλος και σχολικός σύμβουλος, Απόστολος Κουρουμιχάκης.