Η περίπτωση της εφημερίδας Εβδόμη

Είναι η ελευθεροτυπία μια ελευθερία χωρίς όρια; Το ερώτημα αυτό που διαχρονικά απασχολεί δημοσιογράφους, νομικούς αλλά και τους αναγνώστες, επανέρχεται επιτακτικά σε ακραίες περιπτώσεις ή σε κρίσιμες περιόδους όπως η σημερινή, που χαρακτηρίζεται από την πανδημία. Η πολιτεία μπροστά σε ένα γενικευμένο φαινόμενο παραπληροφόρησης σε ό,τι αφορά τον κορονοϊό και τα όπλα για την αντιμετώπισή του, τροποποίησε τον Νοέμβριο του 2021 τον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 191 περί διασποράς ψευδών ειδήσεων) ώστε να γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη διασπορά φημών και την πρόκληση ανησυχίας και πανικού στους πολίτες για θέματα δημόσιας υγείας.

Το ανησυχητικό φαινόμενο της εποχής μας είναι ότι άνθρωποι χωρίς κάποια σχέση με τα πορίσματα της ιατρικής επιστήμης παίρνουν ανεύθυνα το θάρρος και αμφισβητούν δημοσίως όχι τα πολιτικά μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας, αλλά την ίδια εγκυρότητα της ιατρικής έρευνας, τους σκοπούς και τα κίνητρά της, τορπιλίζοντας μια παγκόσμια προσπάθεια ύψιστης σημασίας για εκατομμύρια ζωές. Αν η ατομική στάση και αντίληψη καθενός για τα συγκεκριμένα θέματα είναι ένα αυστηρά προσωπικό ζήτημα, τα μέσα ενημέρωσης αντιθέτως έχουν έναν ιδιαίτερα υπεύθυνο και αναβαθμισμένο ρόλο ως προς την πληροφόρηση των πολιτών και την τροφοδότησή τους με δεδομένα που καθορίζουν τη στάση τους. Αποτελούν ένα προνομιακό βήμα διατύπωσης γνώμης που επηρεάζει ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων από θέση ισχύος. 

Η περίπτωση της τοπικής εφημερίδας Εβδόμη είναι χαρακτηριστική στο πώς η ευθύνη αυτή στρεβλώνεται και γίνεται ανευθυνότητα. Ξεφεύγοντας από την τοπική και δημοτική ενημέρωση που αποτελεί το αντικείμενο του εντύπου και χωρίς καν να απασχολεί κάποιο εξειδικευμένο συντάκτη υγείας, από την έναρξη της εθνικής εκστρατείας εμβολιασμού για τον Covid-19 η Εβδόμη αρθρογραφεί συστηματικά κατά του εμβολιασμού.

Μελετώντας το αρχείο της εφημερίδας το διάστημα από τον Δεκέμβριο του 2020 ως τον Φεβρουάριο 2022, προκύπτει ότι έχει δημοσιεύσει συνολικά 29 αμιγώς αντιεμβολιαστικά άρθρα σε 58 τεύχη της, από τα οποία τα μισά περίπου έχουν θέση στο πρωτοσέλιδο και υπογράφονται από τον ιστορικό εκδότη και σήμερα (κατά δήλωσή του) σύμβουλο έκδοσης της εφημερίδας, Κώστα Βενετσάνο. Ας υπογραμμιστεί ότι δεν περιλαμβάνεται στην καταγραφή αυτή η αρθρογραφία για την κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας (π.χ. τα λοκντάουν) ή το μέτρο της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού και οι συνέπειες για τους ανεμβολίαστους κι αυτό διότι δεν ενδιαφέρει εδώ η πολιτική άποψη, αλλά η ψευδο-επιστημονική εκτίμηση για τη φύση του ιού και την ασφάλεια των εμβολίων. 

Αρνητές ορθολογισμού

Για την εφημερίδα ο κορονοϊός είναι ένας κατασκευασμένος ιός εργαστηρίου από κάποιο διευθυντήριο που δεν κατονομάζεται, το οποίο αποσκοπεί στη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή η διατυπωμένη ευθέως και με πηχυαίους τίτλους θεωρία συνωμοσίας συνοδεύεται από την άποψη της Εβδόμης για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού: Όποιος τα κάνει κινδυνεύει, είναι πειραματόζωο και η εκστρατεία του εμβολιασμού δεν έχει υγειονομικό στόχο αλλά πολιτικό και γεωπολιτικό. 

Η πρώτη αναφορά της εφημερίδας στο εμβόλιο γίνεται λίγο πριν ξεκινήσει ο εμβολιασμός στη χώρα, στις 26 Δεκεμβρίου 2020, όπου γίνεται σαφής αναφορά στη «συνωμοσία για τη μείωση του πληθυσμού» ως πηγή του κορονοϊού, ο οποίος είναι «πιθανότατα εργαστηριακά καλλιεργημένος» κατά τον αρθρογράφο Κ. Βενετσάνο.

Η εξήγηση της συνωμοσίας ως πηγής της πανδημίας επαναλαμβάνεται σε άρθρα στις 17/7/2021 («εργαστηριακή ασθένεια» ο κορονοϊός), στις 11/9/2021 («όταν κάποιος παρασκευάζει κάτι, έχει και το αντίδοτό του»), στις 16/10/2021 («ο covid έγινε για τα εμβόλια» γιατί «αποσκοπούν σε κακότροπη μείωση του πληθυσμού»), στις 15/1/2022 («ιός που μοιάζει να δημιουργήθηκε»). Η επιχειρηματολογία αυτή κορυφώθηκε στις 25/12/2021 με το κεντρικό δισέλιδο να έχει τίτλο «Ε ναι, είναι συνωμοσία» σε ένα ευφάνταστο κολάζ από υποτιθέμενες «αποδείξεις» που κυκλοφορούν σε διάφορες περιθωριακές ιστοσελίδες και εκτείνονται από τα γραφόμενα σε κάποιες ανάγλυφες πέτρες στις ΗΠΑ ως κάποιες δηλώσεις του Ροκφέλερ το 1994. 

Η εφημερίδα υπονομεύει συστηματικά και με μια ποικιλία μεθόδων την ασφάλεια των εμβολίων, τα οποία οι αρθρογράφοι της τα θεωρούν επικίνδυνα. Για να τεκμηριώσουν τις απόψεις τους αλιεύουν φήμες, αποσπασματικές ειδήσεις και σοφιστείες.

Τέτοιες αναφορές βρίσκουμε στις 3/4/2021 («γυναίκα 65 ετών πέθανε μισή ώρα μετά τον εμβολιασμό της»), 17/4/2021 («θέλω το ρώσικο γιατί όλοι θεωρούν πως είναι το καλύτερο»),  24/4/2021 («εγώ θέλω να κάνω το ρώσικο, το κινέζικο ή το κογκολέζικο και να το πληρώσω» και αλλού αναφορά στις φαρμακοβιομηχανίες που «δεν υποχρεώνονται να αποζημιώσουν τον πολίτη που θα πεθάνει από αντίδραση του εμβολίου»), 29/5/2021 (εμβόλιο «επικίνδυνο» που οδηγεί και «στην εντατική»), 19/6/2021 (οι εμβολιασμένοι «αποτελούν ίσως μεγαλύτερη βόμβα κινδύνου για τους άλλους»), 24/7/2021 («η υγειονομική κοινότητα και οι αρμόδιοι οργανισμοί αγνοούν τις παρενέργειες» και «οι Έλληνες μετατρέπονται αμέσως ή εμμέσως σε πειραματόζωα»), 28/8/2021 (τα εμβόλια «όπως λένε οι γιατροί θέλουν πέντε χρόνια δοκιμαστική περίοδο, άντε τρία»), 2/10/2021 (τα mRNA εμβόλια «σκοτώνουν δύο για να σώσουν έναν»), 16/10/21 («ανασφαλή εμβόλια»), 23/10/21 («ένας στους δύο υγειονομικούς παραμένει ανεμβολίαστος»), στις 27/11/21 (οι αρχές προωθούν τη «μεθοδολογία του κυκλώματος τα εξαρτησιογόνων ουσιών (ναρκωτικών)»), στις 15/1/22 (αναφορά για πολίτες που «πέθαναν μισή ώρα, 2 ημέρες, ένα μήνα αφότου έκαναν το εμβόλιο») αλλά και στις 22/1/2022 («πέθανε από την 3η δόση του εμβολίου της Pfizer»). 

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα (υπάρχουν και άλλα) μιας σκοταδιστικής τοπικής εκστρατείας.