Είναι ένα από τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας μας, ένα δυσδιάκριτο τις περισσότερες φορές κενό στον κοινωνικό ιστό: Ηλικιωμένα άτομα, άτομα με αναπηρίες, άτομα που χρειάζονται ένα χέρι βοήθειας στην καθημερινότητά τους, αλλά δεν το βρίσκουν από το στενό ή ευρύτερο οικογενειακό τους περιβάλλον. Εκεί στοχεύει το «Βοήθεια στο σπίτι», ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για την κοινωνική συνοχή που λειτουργεί αθόρυβα ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης εδώ και πολλά χρόνια. Ένα πρόγραμμα με «μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης», όπως σημειώνει η αρμόδια αντιδήμαρχος Μαίρη Φουρναράκη, που εργάζεται για την ενίσχυσή του.

Τα άτομα που χρειάζονται βοήθεια στο σπίτι δεν μπαίνουν εύκολα στις τυπικές κατηγοριοποιήσεις που συνηθίζονται στο ελληνικό Δημόσιο για τους δικαιούχους των κοινωνικών προγραμμάτων. «Η ένταξή τους στο πρόγραμμα και η εξυπηρέτησή τους γίνονται εξατομικευμένα μετά από μια συνολική αξιολόγηση των αναγκών τους», αναφέρει χαρακτηριστικά η κοινωνική λειτουργός του «Βοήθεια στο Σπίτι» στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, Γεωργία Γεωργακοπούλου, που τονίζει ότι η φτώχεια δεν είναι κάποιο προαπαιτούμενο.

Η πλειοψηφία άλλωστε των ατόμων που λαμβάνουν αυτές τις υπηρεσίες είναι συνταξιούχοι γήρατος ή αναπηρίας, που τους λείπει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον. Πολύ συχνά βέβαια το εισόδημά αυτό δεν επαρκεί για το κόστος των φαρμάκων που χρειάζεται να αγοράζουν και η Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου καλύπτει με την «ομπρέλα» των υπόλοιπων παροχών της προς τους δημότες (Κοινωνικό Φαρμακείο, Κοινωνικό Παντοπωλείο) βασικές ανάγκες.

Κεντρικό ρόλο στο πρόγραμμα έχει η κοινωνική λειτουργός. Υπεύθυνη για την αξιολόγηση κάθε περίπτωσης, παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στα άτομα, ασκεί διαμεσολαβητικό ρόλο με φορείς και υπηρεσίες για τις υποθέσεις κάθε συμμετέχοντα στο πρόγραμμα, τον ενημερώνει για τα δικαιώματά του, τον στηρίζει συναισθηματικά. «Το πρόγραμμα δεν θα αντικαταστήσει ποτέ την οικογένεια και τη θαλπωρή της», σημειώνει εμφατικά η Γεωργία Γεωργακοπούλου. «Ωστόσο, υπάρχει μια ανθρώπινη επαφή με τους ηλικιωμένους, τις περισσότερες φορές είμαστε οι μόνοι που μπαίνουμε στο σπίτι τους», προσθέτει. «Σκοπός μας είναι να κρατήσουμε τους ανθρώπους αυτούς αξιοπρεπείς στο σπίτι τους και μέσα στην κοινωνία για όσο μεγαλύτερο διάστημα γίνεται», περιγράφει συνοπτικά την αποστολή της.

Μια πολύ ιδιαίτερη ειδικότητα εργαζομένου, που συναντάται μόνο στο «Βοήθεια στο Σπίτι» είναι αυτή της οικογενειακής βοηθού. Ο εργαζόμενος αυτός διεκπεραιώνει εξωτερικές εργασίες για το άτομο που βοηθά (όπως πληρωμή λογαριασμών), διατηρεί το σπίτι καθαρό, κάνει αγορές πρώτης ανάγκης, πηγαίνει στο φαρμακείο. «Επεμβαίνει καθοριστικά στην καθημερινότητά τους, ασκεί στην πραγματικότητα μια διακονία», αναφέρει χαρακτηριστικά η αντιδήμαρχος Μαίρη Φουρναράκη για την Στέλλα Ευσταθίου, που είναι η οικογενειακή βοηθός του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης. «Μου αρέσει να τους εξυπηρετώ, μου αρέσει να δίνω. Παίρνουν αγάπη και δίνουν αγάπη, είναι οι άνθρωποί μας», λέει στον «Δημοσιογράφο» η Στέλλα Ευσταθίου με μια αφοπλιστική ευθύτητα.

Καθώς η παραμονή στο πρόγραμμα δεν έχει χρονικό όριο, σε πολλές περιπτώσεις αναπτύσσονται σχέσεις ζωής. «Πολλές φορές μου εξομολογούνται περιστατικά από τη ζωή τους, μου λένε τα παράπονά τους, με λένε άνθρωπο δικό τους», αναφέρει η Στέλλα Ευσταθίου, που εξυπηρετεί κάποιους ηλικιωμένους στον Δήμο συνεχόμενα τα τελευταία 9 χρόνια.

Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης είναι ο μόνος που έχει ενσωματώσει και την ειδικότητα του φυσικοθεραπευτή στην υπηρεσία. «Ανάλογα με τις ανάγκες κάθε ατόμου παρέχουμε ήπια φυσικοθεραπευτική φροντίδα, εκπαιδεύουμε τα άτομα στα βοηθήματα και βελτιώνουμε τη λειτουργικότητα του χώρου τους», επισημαίνει η φυσικοθεραπεύτρια του Δήμου, Ειρήνη Δρίζη. Όπως υπογραμμίζει, με τις ασκήσεις ισορροπίας και την εκπαίδευση των ατόμων, οι πτώσεις μέσα στο σπίτι, ένας πολύ επικίνδυνος παράγοντας επιδείνωσης της υγείας, πλέον εκμηδενίστηκαν στα 3Β για τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα, όταν το 2014 κάθε άτομο κατέγραφε 1-6 πτώσεις το χρόνο.

«Μας κόβουν πορτοκάλια από τον κήπο, μας δίνουν λουλούδια, μας κάνουν το τραπέζι, και παρόλο που οι περισσότεροι είναι οικονομικά αδύναμοι, θέλουν να ανταποδώσουν κάπως αυτό που λαμβάνουν», αναφέρει για την καθημερινή της επαφή με τους ανθρώπους αυτούς η Ειρήνη Δρίζη, που μελετά την τρίτη ηλικία ως δραστήριο μέλος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας.

Το 90% των ωφελούμενων στον Δήμο των 3Β είναι άνω των 78 ετών. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα που έχει επεξεργαστεί η Ειρήνη Δρίζη, ο πληθυσμός του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης άνω των 60 ετών είναι 10.983 άτομα (με στοιχεία του 2011) και ο δείκτης γήρανσης στα 3Β, ο λόγος των άνω των 65 ετών ατόμων προς τον πληθυσμό των παιδιών ηλικίας ως 14 ετών, είναι 109%, όταν ο μέσος όρος της χώρας βρίσκεται στο 133%.

Όσο και αν το «Βοήθεια στο Σπίτι» βοηθά – στο βαθμό που αναλογεί στον Δήμο – σε έναν σημαντικό τομέα, η μεγάλη έλλειψη παρουσιάζεται στην επόμενη βαθμίδα από αυτήν που καλύπτει το πρόγραμμα: Στις περιπτώσεις που απαιτούν 24ωρη φροντίδα και νοσηλεία. Στο πεδίο αυτό το κράτος είναι συνολικά απόν, με μόλις δύο δημόσιες δομές να λειτουργούν στην Αττική και τον χρόνο αναμονής για την εξυπηρέτηση κάποιου ατόμου να κυμαίνεται στα 2 χρόνια…