Είναι μια πρωταγωνίστρια στους πιο δύσκολους στίβους: Δύο φορές ολυμπιονίκης ιστιοπλοΐας (χρυσό το 2004, χάλκινο το 2008) σε ένα ανδροκρατούμενο άθλημα, κοινωνική ακτιβίστρια στο πλάι των φυλακισμένων γυναικών κόντρα στο εμπορικό λάιφ στάιλ πρότυπο των πρωταθλητών και πλέον πρόσωπο σύμβολο για το ελληνικό #metoo, το κίνημα γυναικών που με τεράστια αποθέματα θάρρους δημοσιοποίησαν τις ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας που τις στιγμάτισαν, για να χαραχθεί πλέον μια νέα γραμμή στο τι είναι ανεκτό και τι όχι στις διαπροσωπικές σχέσεις σε όλους τους χώρους. Ο «Δημοσιογράφος» μίλησε με τη Σοφία Μπεκατώρου όχι μόνο διότι είναι μία …local hero από τη Βάρκιζα που έχει πολλά να πει για τις πρόσφατες γυναικοκτονίες που συγκλόνισαν την ελληνική κοινή γνώμη, αλλά και επειδή μπαίνει μπροστά σε δύο πολύ σημαντικές νέες πρωτοβουλίες: Την έκδοση ενός εγχειριδίου με κώδικες συμπεριφοράς για όλους τους αθλητικούς χώρους και τη διοργάνωση του χρόνου στην Ελβετία ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου εθνικών ομάδων ιστιοπλοΐας, στην οποία είναι η κυβερνήτης της ελληνικής αποστολής. Παράλληλα, εξαγγέλλει μια σημαντική πρωτοβουλία ενδυνάμωσης γυναικών από μειονεκτούσες κοινωνικές ομάδες μέσω της ιστιοπλοΐας.
Περιμένατε ότι οι αποκαλύψεις σας το 2020 θα είχαν αυτή την απήχηση και αυτό τον αντίκτυπο στην ελληνική κοινωνία;
Δεν το περίμενα και δεν φανταζόμουν πώς θα εξελισσόταν. Προετοίμαζα τον εαυτό μου να μπορεί να σηκώσει τις συνέπειες σε κάθε συνθήκη. Το σενάριο που είχα προβάλει ήταν το χειρότερο: Ότι θα είμαι μόνη μου, ότι όλα θα πάνε στραβά και όλοι θα γυρίσουν εναντίον μου. Ρώτησα λοιπόν τον εαυτό μου «το κάνω;». Και απάντησα ότι θα το κάνω. Έχοντας αυτό στο μυαλό προχώρησα διότι πίστευα πρώτον ότι με αυτό τον τρόπο θα έκανα καλό και σε άλλους ανθρώπους προστατεύοντάς τους και δεύτερον ότι ήμουν επιτέλους τίμια απέναντι στον εαυτό μου παραδεχόμενη ένα πολύ μεγάλο τραύμα που είχα αναγκαστεί για να επιβιώσω να το θάψω. Αλλά ένιωθα ότι πλέον ο σωστός τρόπος να προχωρήσω στη ζωή μου θα ήταν να το αποδεχτώ και να πάω παρακάτω. Δεν ήταν κάτι εύκολο, ούτε κάτι που μπόρεσα να αντιμετωπίσω. Πέρασαν πάρα πολλά χρόνια και πάρα πολλές σκέψεις στο κεφάλι που είχαν αρνητικό πρόσημο: Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα, κανείς δεν θα σε πιστέψει, γιατί να το πιάσεις αφού η ζωή έχει προχωρήσει, θα νομίζουν ότι το κάνεις για άλλους λόγους, για να κερδίσεις κάτι, θα σε καταστρέψουν, θα σου τελειώσουν την ιστιοπλοΐα, τι θα πει η οικογένειά σου. Όλα αυτά έρχονταν συχνά, τα συζητούσα, ανοίχτηκα σε κάποιους ανθρώπους, στην ανάλυση που έκανα με την ψυχοθεραπεύτριά μου, μίλησα με δικηγόρους, με άλλους αθλητές.
Αναγνωρίζοντας τον όρο γυναικοκτονία αναγνωρίζουμε το φαινόμενο
Τι σκέφτεστε σήμερα για τότε;
Όλοι ήξεραν ότι το άτομο αυτό ήταν ο τύπος που κυνηγάει γυναίκες, ότι φλέρταρε. Το ότι έφτασε σε αυτό το σημείο μαζί μου δεν ξέρω γιατί το έκανε. Σίγουρα δεν σεβάστηκε τη δική μου γνώμη και θέληση και εκμεταλλεύτηκε τη θέση εξουσίας του. Δεν ήμασταν σε ουδέτερο περιβάλλον όπου ένας άνδρας φλερτάρει μια γυναίκα, έστω νεαρή. Εκεί θα μπορούσα να αντιμετωπίσω τον άλλο, όπως έχω αντιμετωπίσει άλλες περιπτώσεις. Δεν το περίμενα όμως. Έγινε από άνθρωπο που θεωρούσα πολύ έμπιστο. Υπήρχε μια ιεραρχική διαφορά και δεν βρισκόμουν στο ίδιο επίπεδο για να τον αντιμετωπίσω. Μου δημιούργησε μετά αμφιβολία, ότι «όχι, δεν κατάλαβες». Εκείνη την ώρα έπαιζε με τη δική μου απειρία. Αυτό θεωρώ ότι ήταν το μεγαλύτερο λάθος και αυτό κατηγορώ. Αυτή είναι και η ευθύνη που έχουν οι παράγοντες και όσοι βρίσκονται σε αθλητικούς χώρους και χώρους με παιδιά. Όταν έχεις μια θέση εξουσίας και μια οικειότητα με παιδιά και νέους, από τις ώρες που περνάς μαζί και τις συνθήκες, δεν σου επιτρέπεται να τα καταχραστείς αυτά. Ο άνθρωπος που έχει τη δύναμη πρέπει να σταθεί σε άλλο επίπεδο και να θέσει εκείνος τα όρια. Η απόσταση είναι βοηθητική και για τα δύο μέρη, ώστε να ξεχωρίζουν οι ρόλοι καθενός. Είναι σημαντικό στην Ελλάδα οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν αυτές τις θέσεις να το γνωρίζουν αυτό και φυσικά να έχουμε κώδικες δεοντολογίας και συμπεριφοράς.
Ο στόχος που θέσατε, πιστεύετε ότι επιτεύχθηκε;
Να ξεκαθαρίσω ότι γνώριζα πως το αδίκημα είχε παραγραφεί, δεν είχα εκδικητική διάθεση. Είχα σκοπό να προστατευτούν τα παιδιά. Νομίζω ότι πλέον υπάρχει πολύ μεγαλύτερη αφύπνιση στην κοινωνία μας, υπάρχει μεγαλύτερη τάση στους ανθρώπους να μιλήσουν και να αντιδράσουν χωρίς να σκέφτονται τόσο πολύ το κόστος αν ντροπιαστούν και αν το περιβάλλον τους, τους αντιμετωπίσει διαφορετικά. Είναι πολύ μεγάλο το βάρος που σηκώνει κάποιος όταν έχει τέτοιο τραύμα και δεν αξίζει για τίποτα να κουβαλάς τον σταυρό μόνο μόνο για να σε δέχεται το περιβάλλον σου. Και κάποια στιγμή πρέπει να μπουν όρια. Οι άνθρωποι που έχουν παραβατικές συμπεριφορές θα πρέπει είτε να δεχτούν μια ιατρική υποστήριξη αν ψυχολογικά δεν είναι καλά, είτε να απομακρυνθούν, να μην κάνουν κακό σε άλλους.
Υπήρξαν αρνητικές αντιδράσεις προς το πρόσωπό σας μετά τις αποκαλύψεις σας;
Ναι, υπήρξαν και μάλιστα προς έκπληξή μου κάποιες αρνητικές αντιδράσεις προήλθαν από τον ίδιο το χώρο της ιστιοπλοΐας. Κάποιοι βγήκαν εύκολα να πουν πως κάνω κακό στο άθλημα, ότι τρομάζω τους γονείς που δεν θα στέλνουν τα παιδιά τους στην ιστιοπλοΐα. Το θεώρησα εντελώς παράλογο, διότι η ιστιοπλοΐα είναι ένα πάρα πολύ ωραίο άθλημα το οποίο όμως έχει ένα περιβάλλον από ανθρώπους. Αν οι άνθρωποι του περιβάλλοντος λειτουργούν με λανθασμένο τρόπο, φταίνε οι άνθρωποι, όχι το άθλημα. Το αντίθετο λοιπόν πιστεύω ότι έκανα, προσπάθησα να θέσω καλύτερες βάσεις στο πώς οι αθλητές που θέλουν να εμπλακούν με την ιστιοπλοΐα θα ασχολούνται με αυτήν και παράλληλα να φύγουν όσοι δεν μπορούν να εμπλακούν με τον σωστό τρόπο. Και επιπρόσθετα, να μάθουν οι γονείς στα παιδιά τους να μην δέχονται οποιουδήποτε είδους κακοποίηση.
Πώς θα γίνει λοιπόν ο χώρος του αθλητισμού πιο ασφαλής και κατάλληλος για τα παιδιά;
Κατά τη γνώμη μου απαιτούνται κάποιοι κώδικες συμπεριφοράς. Για το σκοπό αυτό έχω ενώσει τις δυνάμεις μου με επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με το θέμα της βίας στον αθλητισμό και θα δημιουργήσουν ένα ξεκάθαρο εγχειρίδιο. Δεν χρειάζεται να γίνει έρευνα εκ του μηδενός γι’ αυτό. Είναι κανόνες που έχουν υιοθετηθεί ήδη από πολλές χώρες και έχουν λειτουργήσει. Θα τα προσαρμόσουμε στη δική μας χώρα. Αυτό προωθείται από την Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Blue Ribbon που ασχολείται με τη μετάδοση της ναυτοσύνης, της οποίας είμαι πρέσβειρα. Το εγχειρίδιο θα εκδοθεί με χορηγία του Ιδρύματος Λεβέντη. Επί της ουσίας θα είναι ένα οδηγός που θα αναδεικνύει την αποδεκτή συμπεριφορά μέσα σε αθλητικούς χώρους τόσο από τους αθλητές όσο και τους παράγοντες και θα υποδεικνύει σε περίπτωση βίας τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Επιπλέον θα περιέχει ασκήσεις με βιωματικό χαρακτήρα, ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν βαθύτερη γνώση σχετικά με το σεβασμό στο συνάνθρωπο, τα όρια, την απόλαυση και την άμυνά τους. Μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε πώς πρέπει να λειτουργούμε μέσα σε μια ομάδα, τι είναι αποδεκτό, τι είναι βία, πώς την καταγγέλλουμε. Αλλά και να εντοπίζουμε την παρενόχληση και του μπούλινγκ μέσα από παιχνίδια, ώστε να συναισθανθούμε τα προβλήματα που προκαλούνται όταν υιοθετούμε νοοτροπία βίας αναπαράγοντας διάφορα στερεότυπα. Χρειάζεται λοιπόν μια παιδεία προληπτική και ένα πλαίσιο δεοντολογίας.
Από την αρχή του χρόνου η ειδησεογραφία έχει καταγράψει 11 εγκλήματα που έχουν καθαρό έμφυλο χαρακτήρα. Πώς στέκεστε απέναντι στον όρο «γυναικοκτονία»;
Γίνεται μια μεγάλη συζήτηση. Από τη στιγμή που βλέπουμε μια τάση οι άντρες να λειτουργούν με κακουργηματικό τρόπο εξαιτίας του φύλου τους, προκύπτει και ο όρος γυναικοκτονία. Ποια είναι η αιτία για τα εγκλήματα αυτά; Το γεγονός ότι το θύμα είναι γυναίκα και κάποιος νομίζει ότι μπορεί να την κάνει ό,τι θέλει. Κατά τη γνώμη μου είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε αυτό. Ήταν κάτι που πάντα υπήρχε. Απλώς παλιότερα δεν το ακούγαμε και δεν το λέγαμε. Σήμερα ζούμε σε μια εποχή που τα μέσα μπορούν να αναδείξουν τα κακώς κείμενα, άρα και οι νόμοι μας πρέπει να προσαρμοστούν στο σήμερα, στο περιβάλλον που ζούμε και στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας. Το να αναγνωρίσουμε τον όρο γυναικοκτονία σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε το φαινόμενο.
Συνειδητοποιούμε ότι τα περιστατικά έμφυλης βίας κατά κανόνα είτε αποσιωπούνται είτε φτάνουν πολύ αργά στη δικαιοσύνη. Πού οφείλεται αυτή η καθυστέρηση;
Υπάρχει μια ολόκληρη αποτρεπτική αλυσίδα που έχει δημιουργηθεί και πλέον, με όλα όσα έχουν συμβεί, πάει να σπάσει. Πρώτο είναι το ταμπού να βγεις να το πεις. Έπειτα, όταν το θύμα αποδεχτεί το θέμα και καταφέρει να το πει θα πρέπει να πάει κάπου, αλλά πού; Στην Αστυνομία για παράδειγμα, αυτός που θα δεχτεί το θύμα δεν πρέπει να το αποθαρρύνει, να του πει «δεν θα βρεις το δίκιο σου ποτέ, γύρνα σπίτι». Πρέπει να είναι ένας φορέας υποστηρικτικός. Από εκεί και έπειτα ξεκινά ένας μαραθώνιος καταθέσεων. Ένας ανήλικος πρέπει να καταθέσει 8-10 φορές μέχρι να φτάσει να εκδικαστεί. Όλο αυτό είναι πολύ αποτρεπτικό, το θύμα ζει ξανά και ξανά το τραύμα από την αρχή. Είναι επίσης αποδεδειγμένο ότι με την επανάληψη κάποια στιγμή αλλάζει η ιστορία γιατί ξεχνάς κομμάτια και επίσης είναι σαν να κανονικοποιείς αυτό που έχει συμβεί. Με όσους ειδικούς το έχω συζητήσει, ειδικά για τα ανήλικα παιδιά είναι πολύ οδυνηρό να επαναλαμβάνουν συνέχεια την κακοποιητική ιστορία που υπέστησαν. Είναι τραυματικό. Το έζησα κι εγώ χωρίς να φτάσω ποτέ στο δικαστήριο. Πήγα στον εισαγγελέα, στην Ολυμπιακή Επιτροπή, συνολικά κατέθεσα 4-5 φορές και δεν σας κρύβω ότι μετά από κάθε φορά ήθελα δύο εβδομάδες να συνέλθω. Δεν είναι καθόλου εύκολο να γυρνάς πίσω.
Εύχομαι να εισαχθεί κανονικά στην εκπαίδευση η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Δεν μιλάμε για το «κάμα σούτρα στα σχολεία». Πρέπει να μάθουν τα παιδιά από μικρή ηλικία να γνωρίζουν το σώμα τους και να σέβονται τον διπλανό τους. Για παράδειγμα το βιβλίο Παίζω με τον Φρίξο της εκπαιδευτικού Μαργαρίτας Γερούκη που έχει βραβευθεί, δίνει τη δυνατότητα σε παιδιά ακόμη και προσχολικής ηλικίας να έχουν επίγνωση του σώματός τους. Επειδή είναι ένα ζήτημα για το οποίο δεν νιώθουμε όλοι άνετα να μιλήσουμε γι’ αυτό, θεωρώ σημαντικό τον ρόλο του εκπαιδευτικού. Για τους γονείς που πιστεύουν ότι αυτό το θέμα υπερβαίνει τις αρχές τους, αρκεί να πούμε ότι τα παιδιά ούτως ή άλλως από το διαδίκτυο έχουν πάρα πολλές αρνητικές προσλαμβάνουσες. Πολλές φορές οι εικόνες αυτές έχουν βία. Γι’ αυτό χρειάζεται να υπάρχει και η άλλη όψη, που θα εξηγήσει. Τα παιδιά να συζητήσουν τις απορίες τους, να σπάσει το ταμπού.
Θέλω ίσες ευκαιρίες σε όλους για να κάνουν μια βόλτα με σκάφος
Η ιστιοπλοΐα τι σημαίνει σήμερα για τη ζωή σας;
Για μένα μέχρι τώρα η ιστιοπλοΐα είχε να κάνει με τον πρωταθλητισμό και με γέμιζε πάρα πολύ. Αφού αποφάσισα να αποσυρθώ από το ολυμπιακό περιβάλλον, σήμερα είμαι καπετάνιος της ελληνικής ομάδας για το Παγκόσμιο Κύπελλο που θα διεξαχθεί του χρόνου στην Ελβετία σε σκάφη με 9 άτομα. Πρόκειται για μια νέα ιστιοπλοϊκή διοργάνωση που έχει αναλογίες με το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου. Είναι μια προσπάθεια από το εξωτερικό με εθνικές ομάδες και διαγωνισμό 30 χωρών, που θα διεξάγεται σε σταθερό μέρος και με δοσμένα από τη διοργάνωση σκάφη, με στόχο να νικήσει η καλύτερη χώρα. Θέλουν να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα του ποδοσφαίρου για να αναδείξουν το άθλημα, αλλά και να αμβλύνουν τις διαφορές των ομάδων λόγω εξοπλισμού. Θα είμαι κυβερνήτης του σκάφους, όμως απώτερος σκοπός μου είναι να γίνω μέντορας της ομάδας. Όμως ένα ακόμα κομμάτι που με ενδιαφέρει πολύ είναι μέσα από την ιστιοπλοΐα να βοηθήσω σε συνεργασία με την Blue Ribbon μειονοτικές ομάδες, όπως προσφύγισσες, και ευρύτερα γυναίκες που θέλουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση μέσα από τον αθλητισμό. Στόχος είναι να δώσουμε τέτοιες ευκαιρίες στην ιστιοπλοΐα και σύντομα θα απευθύνουμε μια ανοιχτή πρόσκληση για το σκοπό αυτό. Στην Ελλάδα δεν είναι πολύ εύκολο το άθλημα αν δεν είναι κανείς μέλος ενός αθλητικού ομίλου. Θέλω να βοηθήσω ώστε να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες σε όλους για να κάνουν μια βόλτα με ένα σκάφος. Η βάση για αυτή την πρωτοβουλία θα είναι η μαρίνα του Αγίου Κοσμά και η μαρίνα που φτιάχνεται για το Ελληνικό.
Η πρεσβεία των ΗΠΑ μου πρότεινε να συμμετάσχω σε ένα διεθνές πρόγραμμα, το GSMP, που σημαίνει Global Sports Mentoring Program, που αφορά την ενδυνάμωση των γυναικών μέσω του αθλητισμού και εκπονεί το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Τενεσί. Έχω την τιμή να συγκαταλέγομαι στις 14 γυναίκες από όλο τον κόσμο, είμαι η πρώτη Ελληνίδα, κάτι που ανοίγει έναν δρόμο πιστεύω. Μας δίνεται η δυνατότητα σε ένα ταχύρρυθμο πρόγραμμα να έρθουμε σε επαφή με καταξιωμένες γυναίκες από τον αθλητισμό και άλλες θέσεις ευθύνης, που μοιράζονται τις εμπειρίες τους μαζί μας για τον τρόπο με τον οποίο κατέκτησαν την επιτυχία και τις δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεράσουν. Θεωρώ ότι αυτό συνδέεται με τον στόχο του Blue Ribbon για ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης γυναικών με πλατφόρμα την ιστιοπλοΐα για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες για τις ίδιες.
Ζούμε σε μια περιοχή γεμάτη θάλασσα που καλλιεργεί τον ναυταθλητισμό. Πώς βλέπετε το μέλλον του αθλήματος;
Έχουμε πράγματι πολλή θάλασσα. Θα κάνω όμως μια σύγκριση με την Αγγλία, που έχει μια θάλασσα καφέ αλλά τεράστια ναυτική παράδοση. Σε συνθήκες βροχής όλη μέρα, οι άνθρωποι εκεί από 5 ετών μέχρι 90 βρίσκονται στη θάλασσα και κάνουν ιστιοπλοΐα. Αυτό δεν συμβαίνει στην Ελλάδα, πιθανόν γιατί στη νοοτροπία μας δεν περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας με ενεργητικές δράσεις, κάτι όμως που αλλάζει σιγά σιγά και αν δώσουμε περισσότερες ευκαιρίες στον κόσμο να έρθει στη θάλασσα, θα το κάνει. Επίσης δεν είμαστε φιλόξενη χώρα για να έχει κάποιος ένα σκάφος και να κάνει τη βόλτα του, πρέπει να αλλάξουμε λειτουργικά. Οι μαρίνες έχουν περιορισμένους χώρους και είναι ακριβό να έχεις θέση. Πρέπει να αλλάξουμε σε αυτό το πεδίο δομές και να αφομοιώσουμε πρότυπα από άλλες χώρες ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί. Έχουμε πάρα πολύ όμορφες θάλασσες, θέλουμε δουλειά στην οργάνωση και τη συνέπεια. Ο αθλητικός τουρισμός μπορεί να βοηθήσει πολύ τη χώρα μας και ειδικά την περιοχή μας. Αυτά που οι άλλοι δεν έχουν, εμάς μας τα χάρισε η φύση. Μένει να κάνουμε λίγη δουλειά για να μπορέσει ο κόσμος με ασφάλεια να έρχεται σε επαφή με το νερό και να περνά όμορφα.