Το οικολογικό εργαστήριο της Βουλιαγμένης

Ένα πρωτοποριακό υλικό από …μπάζα δοκιμάζεται στο παλιό Δημαρχείο

Ένα καινούργιο και καινοτόμο πεδίο έρευνας έχει δημιουργήσει η οικολογική κρίση με τη σταδιακή εξάντληση των φυσικών πόρων του πλανήτη. Η επεξεργασία και εκ νέου αξιοποίηση υλικών που μέχρι σήμερα θεωρούνταν «σκουπίδια» έχει γίνει ουσιαστικά μονόδρομος αλλά και μια σοβαρή επιστημονική πρόκληση μπροστά στο διεθνές αδιέξοδο που δημιουργεί η οριακή σήμερα διαχείριση των αποβλήτων και η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής.

Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης συμμετέχει ενεργά σε αυτό το νέο ευρωπαϊκό πεδίο έρευνας, με το παλιό Δημαρχείο της Βουλιαγμένης να αποτελεί από το 2016 ένα σημαντικό «εργαστήριο» δοκιμής ενός πρωτοποριακού υλικού που προέρχεται από την ανακύκλωση. Συγκεκριμένα, σε τρεις μεγάλους τοίχους του μοντέρνας αρχιτεκτονικής κτηρίου του πρώην Δημαρχείου δοκιμάζεται η ενεργειακή απόδοση ενός στρώματος εξωτερικής θερμομόνωσης, ενός αεριζόμενου πάνελ πρόσοψης και ενός εσωτερικού ξύλινου πάνελ για πυροπροστασία. Πάνω στις κατασκευές αυτές αλλά και εντός του κτηρίου έχουν προσαρμοστεί αισθητήρες που μετρούν τη θερμοκρασία και άλλες παραμέτρους, συνδυάζοντάς τις με τα δεδομένα που καταγράφει ένας μετεωρολογικός σταθμός που έχει εγκατασταθεί στην οροφή του παλιού Δημαρχείου.

Στη Βουλιαγμένη δοκιμάζονται τα τρία από τα τέσσερα πειραματικά υλικά που σήμερα βρίσκονται υπό δοκιμασία. Τα πάνελ αυτά κατασκευάζονται με πρώτη ύλη διάφορα ανακυκλωμένα απορρίμματα από κατασκευές και κατεδαφίσεις. Συγκεκριμένα, αποτελούνται από «γεωπολυμερές» υλικό και ξύλο σε αναλογία 50-50. Χρησιμοποιείται σκυρόδεμα και αργιλικά αδρανή (από τούβλα και κεραμίδια) μεγέθους κάτω των 2 χιλιοστών και πριονίδια από ξυλεία που ανακτήθηκε ως απόβλητο κατασκευών.

Έρευνα 3,36 εκατ. €

Τη νέα αυτή τεχνολογία αναπτύσσει το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Ιταλίας, που είναι και ο συντονιστής ενός πανευρωπαϊκού προγράμματος (υπό την ονομασία InnoWEE), στο οποίο συμμετέχουν άλλοι 9 φορείς από 6 ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ρουμα- νία, Πολωνία, Σλοβενία). Η ΕΕ χρηματοδοτεί όλο το τετραετές αυτό πρόγραμμα με 3,36 εκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο των ενισχύσεών της για την έρευνα και την καινοτομία (Horizon 2020).

Την Ελλάδα εκπροσωπεί στο πρόγραμμα αυτό ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και η εταιρεία AM Solutions, που κατασκευάζει στο πειραματικό αυτό στάδιο τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στις κατασκευές της Βουλιαγμένης. Σε άλλα τρία κτήρια, που βρίσκονται στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας (ένα κέντρο φροντίδας), στην Πάδοβα της Ιταλίας (μια κατοικία) και στο Μέχελεν του Βελγίου (επίσης μια κατοικία), δοκιμάζονται τα ίδια υλικά σε διαφορετικά κλιματολογικά περιβάλλοντα και υπό διαφορετικές συνθήκες χρήσης.

Στόχος του πειράματος που διεξάγεται στις πόλεις αυτές είναι η αξιολόγηση των πάνελ αυτών ως προς τις ιδιότητες και την ενεργειακή τους απόδοση για την παραγωγή τους σε μεγαλύτερη κλίμακα και την προώθησή τους στη μεγάλη αγορά των δομικών υλικών, στο βαθμό που κριθούν ανταγωνιστικά. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, «οι λύσεις που προτείνονται αποτελούν ανταγωνιστικές εφαρμογές στον τομέα των κατασκευών», όπως επισημαίνεται σε πρόσφατο κείμενο το προγράμματος. Οι μετρήσεις πάντως στη Βουλιαγμένη πριν την εγκατάσταση του υλικού και μετά, δείχνουν ότι τα πάνελ αυτά συνέβαλαν στο να μειωθεί η ανάγκη ζήτησης για θέρμανση του κτηρίου κατά 32%!

Φυσικά, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του νέου αυτού υλικού είναι ότι έχει χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο στην κατασκευή του, καθώς πρόκειται για δευτερογενή πρώτη ύλη με ενεργειακή όμως απόδοση εφάμιλλη των «παρθένων» υλικών. Με άλλα λόγια, απαιτείται χαμηλότερη ενέργεια για την παραγωγή του, κάτι που συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και βέβαια, το ίδιο το υλικό αποκτά μια «δεύτερη ζωή» αντί να απορριφθεί. Τα μεγέθη αυτά θα αποτυπωθούν με ακρίβεια στην αξιολόγηση του «κύκλου ζωής» του υλικού, μια κρίσιμη μελέτη για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της διαδικασίας παραγωγής αλλά και τη βιώσιμότητά του ως προϊόντος.

Μια περιβαλλοντική βόμβα

Η όλη έρευνα βασίζεται στα ανη- συχητικά πανευρωπαϊκά δεδομένα ως προς τη διαχείριση των αποβλήτων. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι το 1/3 των απορριμμάτων που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχεται από απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων (συγκεκριμένα το 36% σύμφωνα με στοιχεία του 2016). Πρόκειται αναλογικά για το μεγαλύτερο μέρος των παραγόμενων αποβλήτων σε σχέση με τους υπόλοιπους τομείς (τα απόβλητα από νοικοκυριά για παράδειγμα αποτελούν μόλις το 8% πανευρωπαϊκά). Από τον όγκο αυτό των κατασκευαστικών αποβλήτων, μόνο το 50% ανακυκλώνεται, μια διαδικασία που σήμερα πραγματοποιείται στο 10% μόλις των κρατών μελών της Ένωσης. Ενώ σύμφωνα με ισχύουσα ευρωπαϊκή οδηγία, έως το 2020 η ανάκτηση μη επικίνδυνων αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων πρέπει να φτάσει το 70%!

Στη χώρα μας η εικόνα στον τομέα αυτόν της διαχείρισης αποβλήτων είναι απογοητευτική. Σήμερα δραστηριοποιούνται πανελλαδικά 9 εγκεκριμένα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης για απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ). Η γεωγραφική τους εμβέλεια καλύπτει μόνο τους 20 από τους 52 νομούς της χώρας, ενώ το πρώτο σύστημα ανακύκλωσης για μπάζα εγκρίθηκε το 2011. Το μεγαλύτερο πρόβλημα (στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά) είναι ότι το σύνολο των παραγόμενων αποβλήτων αυτού του είδους δεν καταγράφεται και δεν είναι γνωστός ο ακριβής τους όγκος.

Για παράδειγμα, το 2015 τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης κατέγραψαν στις εγκαταστάσεις τους 171.750 τόνους αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις, την ίδια στιγμή που η εκτίμηση του υπουργείου Ενέργειας για το σύνολο των αποβλήτων αυτών (χωρίς μάλιστα τις εκσκαφές) είναι ότι ανήλθαν σε 480.000 τόνους. «Υπάρχει δυσκολία στην αποτίμηση των συνολικά παραγόμενων ποσοτήτων ΑΕΚΚ και η μεθοδολογία μέτρησης και παρακολούθησης της παραγωγής και διαχείρισης χρήζει βελτίωσης», σχολίασε μιλώντας στον «Δημοσιογράφο» υπεύθυνο στέλεχος του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης.

«Οι ποσότητες που ανακυκλώνονται είναι το 1/10 από τις παραγόμενες», εκτιμά ο Δημήτρης Κιούκης, πρώην αντιδήμαρχος Βούλας και υπεύθυνος του συλλογικού συστήματος ΣΑΝΚΕ για την Κεντρική Ελλάδα (Αττική, Βοιωτία και Εύβοια). «Τα υπόλοιπα 9/10 γεμίζουν παράνομα δάση και άλλα σημεία στην ανατολική και τη δυτική Αττική και αποτελούν την εύφλεκτη πρώτη ύλη για τις περισσότερες πυρκαγιές», συμπληρώνει. Κατά τον ίδιο, το άτολμο και ελλιπές νομικό πλαίσιο, το μεγάλο κόστος της διαχείρισης για τους παραγωγούς αποβλήτων και η ευκολία με την οποία βρίσκεται η …παράνομη λύση οδηγούν στην ανεξέλεγκτη σήμερα διάθεση χιλιάδων τόνων από μπάζα.

Στο έδαφος αυτό κατανοεί κανείς γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση επιλέγει να επενδύσει στην καινοτομία ως προς τα απόβλητα αυτά, τόσο μεγάλα ποσά. Το παλιό Δημαρχείο της Βουλιαγμένης συμμετέχει λοιπόν σε ένα οικολογικό πείραμα με πολύ μεγάλη σημασία, την ίδια στιγμή που εξοικονομούνται για το δημοτικό ταμείο χρήματα από την ενεργειακή απόδοση του κτηρίου.