Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος στις Βρυξέλλες για τις έξυπνες πόλεις και την πράσινη μετάβαση
Τη χώρα μας εκπροσώπησε ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης στις 2 Δεκεμβρίου σε μια σημαντική συνάντηση διαλόγου στις Βρυξέλλες για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την πράσινη μετάβαση των ευρωπαϊκών πόλεων, με οικοδεσπότη τον Ευρωπαίο Επίτροπο Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν. Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος βρέθηκε σε ένα σημαντικό υβριδικό (με διά ζώσης παρουσίες και διαδικτυακές συνδέσεις) πάνελ μαζί με άλλους 4 Δημάρχους και αντιδημημάρχους ευρωπαϊκών πόλεων που αντάλλαξαν εμπειρίες και τροφοδότησαν τον Επίτροπο της ΕΕ με ιδέες και προτάσεις για το μέλλον της αυτοδιοίκησης στο κοινοτικό επίπεδο. Στο ίδιο τραπέζι διαλόγου ήταν ο Δήμαρχος της Τρουά (Γαλλία) Φρανσουά Μπαρουάν, η αντιδήμαρχος της Βαρκελώνης (Ισπανία) Λάια Μπονέ, ο αντιδήμαρχος της Σόφιας (Βουλγαρία) Γκέντσο Κερέζοφ και ο Δήμαρχος του Άρχους (Δανία) Γιάκομπ Μπούντσγκαρντ.
Στην εισήγησή του ο Επίτροπος Τιερί Μπρετόν χαρακτήρισε τους δημάρχους ως «στρατηγικούς παίκτες με ρόλο κλειδί» για την πανευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης. «Είστε στην πρώτη γραμμή, οι πολίτες εξαρτώνται από την πολιτική των Δήμων και είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι οι πόλεις και οι τοπικές κοινωνίες έχουν καταστεί το πεδίο απογείωσης ολόκληρης της κοινωνίας», σημείωσε αντανακλώντας την πολιτική αντίληψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ρόλο των πόλεων ειδικά στην εποχή της πανδημίας. Η επιλογή των πόλεων που συμμετείχαν στη συζήτηση έγινε μέσα από τη συμμαχία 135 Δήμων «Living-In.EU» για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ και το «Intelligent Cities Challenge» (σ.σ. που σημαίνει Η Πρόκληση των Έξυπνων Πόλεων) ένα ακόμη φόρουμ ανταλλαγής τεχνογνωσίας, όπου ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έχει ενεργό ρόλο.
3 αιτήματα Κωνσταντέλλου
Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος δεν αρκέστηκε στις δημόσιες σχέσεις της περίστασης ή στις «δάφνες» της αποκλειστικότητας να συνδιαλέγεται με τα ανώτατα ευρωπαϊκά πολιτικά κλιμάκια μόνο και μόνο για λόγους μάρκετινγκ του Δήμου. Βρήκε πρόσφορο έδαφος απέναντι σε έναν Επίτροπο που κρατούσε σημειώσεις και δήλωσε εξ αρχής ότι θέλει να «ακούσει» και να καταγράψει τα αιτήματα των πόλεων, ώστε να διατυπώσει τα καίρια ζητήματα πολιτικής που απαιτούν θεσμικές παρεμβάσεις στο υψηλότερο επίπεδο.
Το πρώτο που έθεσε ο Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης είναι το εύρος και το μέγεθος των πρωτοβουλιών που χρηματοδοτεί η ΕΕ. Είπε συγκεκριμένα: «Μετατρέπουμε τις πόλεις σε εκθεσιακά κέντρα με μικρές πιλοτικές εφαρμογές. Χρησιμοποιούμε λάθος το επίθετο έξυπνος και απλώς εκθέτουμε κάποιες καινοτομίες, χωρίς να κάνουμε εφαρμογές μεγάλης κλίμακας», τόνισε ζητώντας αλλαγή μοντέλου που θα επιτρέπει μεγάλα προγράμματα. Το δεύτερο αίτημα αφορούσε τη διαδικασία που υιοθετεί η ΕΕ ώστε να εισάγει προγράμματα χρηματοδότησης στους ενδιαφερόμενους φορείς: «Το κλειδί εδώ είναι η διαδικασία πολιτικής να ξεκινήσει από τη βάση προς τα πάνω και όχι το αντίστροφο. Οι πόλεις χρειάζεται να μιλήσουν στους ευρωπαϊκούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για τις ανάγκες τους, ώστε να σταματήσουμε τις πιλοτικές εφαρμογές και να προχωρήσουμε σε προγράμματα καθολικής εφαρμογής. Αυτό θα κάνει την αλλαγή», είπε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, σημειώνοντας ότι η αντίστροφη ιεράρχηση, η «bottom up» προσέγγιση είναι αυτή που χαρακτηρίζει και τις πρωτοβουλίες του Επιτρόπου Τιερί Μπρετόν. Το τρίτο ζητούμενο είναι φυσικά ο περιορισμός της γραφειοκρατίας και των περιορισμών που θέτει η νομοθεσία. «Χρειαζόμαστε διαδικασίες που θα καταναλώνουν λιγότερο χρόνο. Οι καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατίας δημιουργούν ένα τεράστιο βάρος κάθε φορά που συζητάμε για τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Πιστεύω Επίτροπε Μπρετόν, ότι αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει το συντομότερο δυνατό», είπε ευθέως ο Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης αξιοποιώντας το σημαντικό βήμα που του δόθηκε.
Στην τοποθέτησή του ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος συνόψισε τις πρωτοβουλίες της δημοτικής αρχής από το 2015 μέχρι σήμερα: «Σκοπός μας από την αρχή του 2015 που αναλάβαμε τη διοίκηση ήταν να δημιουργήσουμε μια πιο αποτελεσματική, πιο ανθρώπινη, πιο πράσινη και έξυπνη πόλη. Για να πετύχει αυτός ο σκοπός χρειάζεσαι ένα σχέδιο. Πρώτα ανιχνεύεις τις ανάγκες της πόλης και των πολιτών, των κατοίκων και των επισκεπτών της. Ξεκινήσαμε λοιπόν να εφαρμόζουμε τη θεωρία της βιωσιμότητας, βάσει της οποία ο άνθρωπος, το περιβάλλον και η οικονομία θα πρέπει να συνυπάρχουν» σημείωσε. Περιγράφοντας το σύνολο των μεγάλων παρεμβάσεων που αφορούν στο περιβάλλον, την ψηφιοποίηση και την κλιματική αλλαγή είπε: «Σήμερα έχουμε ήδη φτάσει στο 65% των σχεδίων μας ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διαχείριση απορριμμάτων, τη βιώσιμη κινητικότητα. Ήδη βλέπουμε αποτελέσματα: Η κατανάλωση ενέργειας έχει μειωθεί περισσότερο από 35% και επίσης θέσαμε πολύ φιλόδοξους στόχους για την αποτροπή ταφής των αποβλήτων μας. Σήμερα η ανακύκλωση βρίσκεται στο 40% και μέχρι το 2023 θα έχει φτάσει το 90%. Θέτουμε λοιπόν στόχους, έπειτα προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε τις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις».
Τα μηνύματα
Βασικό στοιχείο για να σημειώσει μια πόλη επιτυχίες στους σημαντικούς αυτούς δείκτες είναι η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας σε ρόλο συμμέτοχου και συνδιαμορφωτή: Όπως υπογράμμισε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, «προσπαθούμε να κινητοποιήσουμε τους πολίτες. Αν δεν εμπλακούν οι ίδιοι οι κάτοικοι, ακόμη και το καλύτερο σχέδιο θα μείνει ανεφάρμοστο». Και προσθέτοντας έναν πιο προσωπικό τόνο συμπλήρωσε: «Προέρχομαι από τον χώρο της πολιτικής αεροπορίας, είμαι επαγγελματίας κυβερνήτης αεροσκαφών, και αυτό που συνήθως λέμε μετά από ένα αεροπορικό ατύχημα είναι ότι έγιναν πολύ λίγα, πολύ αργά. Προσαρμόζοντας τη σκέψη αυτή στη συζήτησή μας για το περιβάλλον και το κλίμα και με στόχο να αποφύγουμε κάποια δυσάρεστη έκβαση, ελπίζω ότι θα κάνουμε πολλά και με γρήγορο βήμα. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα».
Η κρισιμότητα που έχει για το αποτέλεσμα κάθε προσπάθειας αλλαγής η κινητοποίηση των πολιτών και η ενεργοποίησή τους ήταν ένα από τα μηνύματα του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου που ξεχώρισαν κατά τη συζήτηση και σχολιάστηκαν από τους υπόλοιπους ομιλητές. Όλοι συμφώνησαν ότι η πράσινη μετάβαση, δηλαδή η υιοθέτηση πρακτικών και η δημιουργία υποδομών που θα εκμηδενίσουν σε έναν ορίζοντα χρόνου τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και ο παράλληλος ψηφιακός μετασχηματισμός των πόλεων, αποτελούν δύο επείγοντα ζητήματα στην Ευρώπη σήμερα. «Η ΕΕ δεν μπορεί να πληρώσει το κόστος της μη ανάληψης πρωτοβουλιών ή και τις καθυστερημένης δράσης», όπως τονίστηκε χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τον Επίτροπο Μπρετόν αλλά και τους ομιλητές της εκδήλωσης, η «Πράσινη Συμφωνία» για τη μείωση του παραγόμενου διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να δρομολογηθεί με συνεργατικά μοντέλα διακυβέρνησης, όπου οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα συνδιαμορφώνουν τις αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων. Κοινή συνισταμένη των εισηγήσεων ήταν η διαπίστωση ότι οι πόλεις έχουν σήμερα σημαντική εμπειρία από την πιλοτική εφαρμογή τεχνολογικών λύσεων. Πλέον ήρθε η στιγμή για τη μαζική εφαρμογή τους σε μεγαλύτερη κλίμακα, που θα ενισχυθεί από ιδιωτικές επενδύσεις, ευρωπαϊκή και εθνική χρηματοδότηση.
Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα σημεία που έθεσε στη συζήτηση αντιδήμαρχος της Βαρκελώνης, Λάια Μπονέ, είναι το ψηφιακό χάσμα που έγινε ιδιαίτερα αισθητό μέσα στην πανδημία. «Δεν μπορούμε να ενεργούμε σαν να πρόκειται για μια συνηθισμένη συγκυρία. Η καινοτομία δεν μπορεί να δουλέψει αν δεν αφορά καθέναν και καθεμία μέσα στην πόλη». Ο Επίτροπος Μπρετόν συμφώνησε ότι η «ψηφιακή σύγκλιση» είναι ένα από τα κρίσιμα στοιχήματα της περιόδου, ώστε κανείς να μη μείνω πίσω.
Μια επίσης πολύ καινοτόμος ιδέα που δείχνει την κατεύθυνση της αυτοδιοίκησης είναι η «πόλη των 15 λεπτών», όπως αναπτύσσεται σήμερα στο Παρίσι. Για το θέμα μίλησε ο Δήμαρχος της γαλλικής πόλης Τρουά ο οποίος υπήρξε πρόσφατα πρόεδρος της ομοσπονδίας των Δημάρχων της χώρας του και εξήγησε την πολιτική αυτή που συνίσταται σε ένα νέο μοντέλο πολεοδομικού σχεδιασμού ώστε οι απαραίτητες κοινωνικές λειτουργίες, όπως η εργασία, η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία και οι προμήθειες να βρίσκονται σε ακτίνα 15 λεπτών με τα πόδια ή με το ποδήλατο. Πρόκειται για ένα μοντέλο πόλης που ειδικά κατά τη διάρκεια των περιορισμών στις μετακινήσεις λόγω καραντίνας, έδειξε τη σημασία του. Όμως και εκτός των περιστάσεων του κορονοϊού, το συγκεκριμένο σχέδιο ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πράσινης μετάβασης, όπου οι περιττές μετακινήσεις εκμηδενίζονται και η ζωή στην πόλη αποκτά νέους κανόνες βιώσιμης κινητικότητας. Πρόκειται για μια πολιτική που ήδη έχει υιοθετηθεί σε 10 πόλεις στη Γαλλία.