Ο πρόεδρος του φορέα που έχει την ευθύνη του Παραρτήματος Αποθεραπείας και Αποκατάστασης Παιδιών με Αναπηρία Βούλας, όπως σήμερα είναι η επίσημη ονομασία του ιστορικού ΠΙΚΠΑ Βούλας, Γιάννος Λιβανός, μιλά στον «Δημοσιογράφο» για το ρόλο της δομής στη νέα εποχή των κοινωνικών και επιστημονικών εξελίξεων σχετικά με την αναπηρία, που επιβάλλει μια πολιτική αποϊδρυματοποίησης η οποία πάντως συμβαδίζει με την ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα του Παραρτήματος, στο οποίο σήμερα φιλοξενούνται 75 άτομα και απασχολούνται 140 εργαζόμενοι. Παράλληλα,τονίζει το σημαντικό ρόλο της τοπικής κοινωνίας, εξαίροντας το παράδειγμα του Συλλόγου «Φίλοι του ΠΙΚΠΑ Βούλας» για την προσφορά του.
Υπάρχει συζήτηση για μεταφορά του Παραρτήματος Βούλας σε άλλο χώρο και αξιοποίηση της χερσονήσου για άλλο σκοπό;
Όχι, δεν υπάρχει κάτι που να γνωρίζω. Εκπεφρασμένη πρόθεση να μεταφερθούν οι υπηρεσίες του ΠΙΚΠΑ σε άλλους χώρους και να αξιοποιηθεί εμπορικά το ακίνητο, όχι, δεν υπάρχει. Το αντίθετο, εγώ είμαι κοινωνός της πρόθεσης να ενισχυθεί η λειτουργία και να διατηρηθεί ο δημόσιος χαρακτήρας της δομής σε μια λογική της αποϊδρυματοποίησης. Να ληφθούν δηλαδή θεσμικές πρωτοβουλίες ώστε τα παιδιά και οι νέοι να φύγουν από τα ιδρύματα και να βγουν στην κοινωνία, να ενταχθούν σε ένα οικογενειακό ει δυνατόν πλαίσιο ή να σταθούν στα πόδια τους και να διεκδικήσουν τη ζωή τους. Αυτό θα πάρει διάφορες μορφές, όπως επαγγελματική αναδοχή, στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης, δομές ημιαυτόνομης διαβίωσης, ο προσωπικός φροντιστής. Φυσικά σε αυτά υπάρχει πλαισίωση και υποστήριξη από το κράτος. Άρα η ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα δεν σημαίνει ότι κρατάμε τα παιδιά μέσα, ίσα ίσα τους δίνουμε κίνητρα και δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να φύγουν. Για όσα όμως παιδιά έρθουν και για όσο διάστημα χρειαστεί να μείνουν, θα υπάρχει η δομή, θα ανοίξει στην κοινωνία και μελλοντικά θα αποκτήσει ρόλο υποστήριξης των ανθρώπων και υπηρεσίες που θα προλαμβάνουν την ιδρυματοποίηση. Θέλουμε λοιπόν να αλλάξει προσανατολισμό, σε μια άλλη φιλοσοφία παροχής υπηρεσιών πέρα από τον χαρακτήρα κλειστού ιδρυματικού τύπου. Αυτό δεν θα γίνει από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά ήδη έχουν δρομολογηθεί διαδικασίες και θεσμικές αλλαγές.
Η γειτνίαση με τις τουριστικές εγκαταστάσεις που ανεγείρονται αυτές τις μέρες θα επηρεάσουν τη λειτουργία;
Με την προϋπόθεση του σεβασμού που πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε γειτνίαση, αυτό που γίνεται το βρίσκω πολύ θετικό. Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν σκέψεις σε κάποιο κόσμο ότι το κομμάτι του ΠΙΚΠΑ θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εμπορικά. Εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να αξιοποιηθεί σαν ένα κέντρο για την αναπηρία που θα υπερβαίνει τα στενά όρια των ανθρώπων που φιλοξενούνται εδώ. Να ανοίξει για τον κόσμο, να φιλοξενεί αθλητικές δραστηριότητες όλες τις εποχές, πάντα με γνώμονα την αναπηρία. Θέλουμε να ανοίξει προς την κοινότητα και την τοπική κοινωνία. Πρέπει το ΠΙΚΠΑ να πάει σε μια άλλη εποχή αλλά όχι να απωλέσει το δημόσιο χαρακτήρα του με την έννοια της παραχώρησης ή εκποίησης. Το παραλιακό μέτωπο άλλωστε ήδη αξιοποιείται, ενώ αυτό το κομμάτι έχει ιστορία σε σχέση με την αναπηρία και πρέπει να παραμείνει έτσι καθώς είναι από τους ελάχιστους χώρους αυτού του φυσικού κάλλους που έχει παραμείνει γι’ αυτό το σκοπό. Εξελισσόμενη λοιπόν η δομή θα πρέπει να διατηρήσει το σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε.
Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει η όσμωση με την τοπική κοινωνία;
Η τοπική κοινωνία είναι διαχρονικά πολύ κοντά στον φορέα. Εγώ έχω αναλάβει δύο χρόνια τη διοίκηση, η σχέση όμως της τοπικής κοινωνίας με τη δομή χρονολογείται πολλά χρόνια και δεκαετίες πίσω. Το βλέπουμε και στους συλλόγους, όπως οι Φίλοι του ΠΙΚΠΑ Βούλας, οι οποίοι αποτελούνται από κατοίκους των όμορων Δήμων και έχουν σκοπό κυρίως τη στήριξη του ΠΙΚΠΑ Βούλας, να είναι δίπλα στα παιδιά και τους εργαζόμενους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αρωγής αυτής είναι η δωρεά του Συλλόγου με την οποία εγκαταστήσαμε ηλιακά φωτιστικά με τα οποία ενισχύσαμε τον φωτισμό της δομής. Η ασφαλτόστρωση επίσης μέρους του εσωτερικού οδικού δικτύου έγινε με ανάλογη προσφορά. Εξοπλισμός, ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας, εκπαιδευτικές ευκαιρίες: Πολλά από αυτά γίνονται και με πρωτοβουλία των εθελοντών, πριν δηλαδή ζητήσουμε κάτι. Η υπηρεσία είναι ανοιχτή στους εθελοντές και έχουν προκύψει αναδοχές παιδιών από εθελοντές που ξεκίνησαν στην αρχή σε ένα πλαίσιο γνωριμίας να προσφέρουν κάποιες ώρες εθελοντικής εργασίας, δέθηκαν συναισθηματικά με τα παιδιά και στην πορεία ζήτησαν να γίνουν ανάδοχοι γονείς, που είναι η ευτυχέστερη κατάληξη.
Έχουμε λοιπόν την πλαισίωση από την κοινότητα, θέλουμε και είναι μια έκκληση προς τους κατοίκους να υποδεχτούμε περισσότερους εθελοντές. Χρειαζόμαστε βοήθεια στο κομμάτι της κοινωνικοποίησης των παιδιών, θέλουμε να βγαίνουν πιο πολύ έξω από το ΠΙΚΠΑ. Είναι από τα τρωτά σημεία της ιδρυματικής ζωής και από τα σοβαρά μειονεκτήματά μας. Ελλείψει επαρκούς αριθμού προσωπικού δεν δίνονται τα ερεθίσματα που χρειάζονται τα παιδιά για να αποκτήσουν μεγαλύτερη κοινωνική ζωή, να έχουν πιο πολλές δραστηριότητες εκτός του φορέα. Κι εδώ θέλουμε κόσμο που να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των επαγγελματιών της Κοινωνικής Υπηρεσίας, να έχει αξιολογηθεί και πιστοποιηθεί, ώστε μετά να του εμπιστευθούν τα παιδιά για μια βόλτα, ένα θέατρο ή σινεμά, μία εκδρομή και άλλες δραστηριότητες. Εκεί λοιπόν θέλουμε τη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας.
Το δάσος στη χερσόνησο γίνεται συχνά στόχος εμπρησμών. Πώς αντιμετωπίζετε το φαινόμενο;
Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης πριν προλάβουμε να το ζητήσουμε έφερε πυροσβεστικό όχημα και το στάθμευε για αρκετές ώρες κάθε μέρα πρωί και απόγευμα ως αποτρεπτικό παράγοντα προς τους επίδοξους εμπρηστές. Διότι γνωρίζουμε από την Πυροσβεστική ότι επρόκειτο κατά την περσινή χρονιά για εμπρησμούς, αυτό που δεν γνωρίζαμε είναι αν ήταν εξ αμελείας ή εκ προθέσεως. Αυτή ήταν μια χρυσή βοήθεια και έχουμε αγαστή συνεργασία με τον Δήμο των 3Β. Ταυτόχρονα, μας βοήθησαν σημαντικά στη μεγάλη προσπάθεια να περισυλλεγούν μπάζα που υπήρχαν πάρα πολλά, να κοπούν τα χόρτα και να κλαδευτούν τα δέντρα. Υπήρχε μια βιομάζα εύφλεκτη που λίγο να ξέφευγε μια φωτιά, θα μπορούσε να πάρει μεγάλες διαστάσεις. Αυξήσαμε επίσης το φωτισμό τοποθετώντας φωτοβολταϊκά πάνελ, με δωρεά του Συλλόγου Φίλων του ΠΙΚΠΑ όπως σας ανέφερα. Φέτος λοιπόν δεν σημειώθηκαν πυρκαγιές διότι κινητοποιηθήκαμε πάρα πολύ. Ενισχύσαμε τον νυχτερινό φωτισμό. Έγινε καθαρισμός σε όλη την έκταση και δημιουργήθηκε περιμετρικά μια ζώνη πυροπροστασίας. Συνεργαστήκαμε με μια εταιρεία και επί τρεις μήνες ένα drone πετούσε πάνω από την έκταση σε μη προκαθορισμένες ώρες που έδινε το μήνυμα ότι η περιοχή φυλάσσεται. Πήραμε πυράντοχες κουβέρτες για όλο το προσωπικό και τους περιθαλπόμενους. Αυξήσαμε τη φύλαξη, με πεζή περιπολία και το βράδυ περιμετρικά της έκτασης. Συνεχίζοντας αυτή την πρακτική ευελπιστούμε ότι δεν θα επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα.
Τι ακολουθεί την ενηλικίωση των παιδιών; Η κοινωνία μας τα αγκαλιάζει ως λειτουργικά μέλη της;
Η κοινωνία μας έχει μια δυσκολία να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα και η αναπηρία είναι μιας μορφής διαφορετικότητα. Έχει συντελεστεί βέβαια πολύ μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε ότι η αναπηρία είναι όλο και περισσότερο ορατή, βλέπουμε δημόσια πρόσωπα τα οποία είτε έχουν τα ίδια κάποιας μορφής αναπηρία ή αναφέρονται σε συγγενικά τους πρόσωπα με αναπηρία και βλέπουμε επίσης ανθρώπους με αναπηρία να ξεχωρίζουν και να λειτουργούν και ως πρότυπα ζωής για ανθρώπους που θέλουν να παλέψουν τη ζωή τους, έχουν αναπηρίες και χρειάζονται κάποια παραδείγματα που θα λειτουργήσουν σαν φάροι. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, χρειάζονται πολύ μεγάλες προσπάθειες τόσο από τον κάθε πολίτη ξεχωριστά όσο και θεσμικά. Παλιά η λογική ήταν να κρύβουμε την αναπηρία, να την αντιμετωπίζουμε ως κάτι στιγματιστικό. Η προσπάθεια τώρα είναι αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους με αναπηρία όχι με οίκτο, ούτε ως κάτι πολύ ξεχωριστό, αλλά με ισότητα και ισοτιμία. Έχουν τα ίδια δικαιώματα με όλους και ζητούν σεβασμό. Από τα απλά μέτρα, όπως να μην κλείνουμε τις διαβάσεις και την πρόσβαση που έχουν στο δημόσιο χώρο, όσο και να τους δώσουμε ευκαιρίες εργασιακής ένταξης. Το κράτος τέλος χρειάζεται να δώσει τα εργαλεία στους ανθρώπους με αναπηρίες ώστε να ενταχθούν κοινωνικά, να φύγουν από τα ιδρύματα και να παραμείνουν σε οικογένειες.
Η ιδρυματική ζωή είναι το ύστατο καταφύγιο ενός ανθρώπου, είτε πάσχει από αναπηρία είτε δεν πάσχει. Το βασικότερο έλλειμμα είναι η εξατομικευμένη φροντίδα, το ότι δηλαδή δεν υπάρχει ένα σταθερό πρόσωπο συναισθηματικής αναφοράς. Όλοι εδώ είμαστε εργαζόμενοι, πάρα πολλά πρόσωπα με τα οποία συνδέεται ένας περιθαλπόμενος, που είναι όμως περαστικοί από τη ζωή του. Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πνευματική, συναισθηματική ακόμη και τη σωματική ανάπτυξη. Είναι εξ ορισμού προβληματικό το πλαίσιο του ιδρύματος, ακόμη και αν είναι το ιδανικό ίδρυμα. Σε προηγούμενες εποχές ήταν σανίδα σωτηρίας τα ιδρύματα για πάρα πολύ κόσμο. Τώρα είμαστε σε ένα επίπεδο εξέλιξης επιστημονικής και κοινωνικής που πλέον αρκετά γρήγορα πρέπει να περιοριστούν, να είναι εξαίρεση οι άνθρωποι που φιλοξενούνται και για μικρό χρονικό διάστημα και ο ρόλος των ιδρυμάτων να προσανατολιστεί στο να στηρίζει τις οικογένειες με ανθρώπους αναπηρία, αλλά και απευθείας τους ανθρώπους με αναπηρία που στέκονται μόνοι τους στα πόδια τους.
Η πανδημία πώς επηρέασε το ίδρυμα;
Μας επηρέασε πάρα πολύ. Οι δομές έκλεισαν προς ανθρώπους που δεν είχαν κάποια εργασιακή σχέση με τον φορέα, επομένως σταμάτησαν όλες οι δραστηριότητες. Επιβαρύνθηκε πολύ η ψυχολογία και η καθημερινότητα των ανθρώπων που φιλοξενούνται στις δομές. Εδώ βέβαια είχαμε το προνόμιο του μεγάλου χώρου και μάλιστα ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και υπήρχε η διέξοδος και τα ερεθίσματα μέσα στη δομή. Αλλά η επαφή με τον έξω κόσμο σταμάτησε σχεδόν τελείως για μεγάλο χρονικό διάστημα με μεγάλη αγωνία να μην έχουμε κρούσματα και σοβαρές νοσηλείες. Κρούσματα βέβαια είχαμε και λίγες περιπτώσεις διασποράς, αλλά ευτυχώς μέτριας βαρύτητας νοσηλείες και τίποτα πιο σοβαρό. Πλέον ένας σημαντικός αριθμός είτε έχει εμβολιαστεί είτε έχει νοσήσει, το προσωπικό είναι όλο εμβολιασμένο πλην λίγων εξαιρέσεων που έχουν τεθεί σε αναστολή, οπότε η δομή είναι στο μέγιστο δυνατό θωρακισμένη, έχοντας αρχίσει πλέον βήματα ανοίγματος προς τον κόσμο. Πλέον έχουμε άλλο επίπεδο γνώσης για το πώς θα διαχειριστούμε τη συνέχεια της πανδημίας. Το προσωπικό αντιμετώπισε πολύ σοβαρά την κρίση και «έβαλε πλάτη» σε πολύ δύσκολες στιγμές.