Επαμεινώνδας Λοράνδος: Φροντίζοντας στη Βάρη παιδιά που εκπέμπουν SOS

Ο διευθυντής του Παιδικού Χωριού SOS Βάρης, Επαμεινώνδας Λοράνδος, μιλά στον «Δημοσιογράφο» για την αποστολή της σημαντικής κοινωνικής δομής που εδρεύει στον Δήμο των 3Β και σήμερα φιλοξενεί 45 παιδιά. «Κάθε πρόβλημα προέρχεται από τη ματαίωση ενός ονείρου, προσπαθούμε τα παιδιά να δημιουργήσουν δικά τους όνειρα για το μέλλον», υπογραμμίζει για να περιγράψει τη δουλειά που επιτελούν οι μητέρες SOS και το οικογενειακού τύπου περιβάλλον που καλλιεργείται στα σπιτάκια. Παράλληλα, εκφράζει την πικρία του για το γεγονός ότι το κράτος επιβάλλει σκληρή φορολογία στα Παιδικά Χωριά SOS αντί να τα επιδοτεί, πιστώνοντας στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης ότι βρίσκεται δίπλα στη δομή. Τέλος, εκθέτει τους τρόπους που μπορεί κανείς να στηρίξει μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια στον τομέα της παιδικής φροντίδας. Ο Επαμεινώνδας Λοράνδος είναι ψυχοθεραπευτής – σύμβουλος οικογένειας, κλινικός κοινωνικός λειτουργός – σύμβουλος εξαρτήσεων.

Πόσα παιδιά φιλοξενούνται σήμερα στη Βάρη;

Αυτή τη χρονική περίοδο φιλοξενούνται 45 παιδιά στο Χωριό SOS της Βάρης και 28 παιδιά στη Στέγη Νέων Αθηνών. Εδώ τα παιδιά έρχονται μετά από εισαγγελική εντολή. Κατά τη διαδικασία, γίνεται κοινωνική έρευνα και όταν οι γονείς κρίνονται για λόγους παραμέλησης, κακοποίησης κ.λπ. μη κατάλληλοι να φροντίσουν τα παιδιά τους, διατάσσεται η απομάκρυνση των παιδιών από το σπίτι. Στην περίπτωση αυτή, το σύνηθες είναι να πηγαίνουν τα παιδιά σε δομές κρατικές, όπως νοσοκομεία όπου ξεκινά ένας δεύτερος αγώνας ταχύτητας να αποκατασταθούν. Τότε οι δομές αυτές απευθύνονται σε κέντρα, ινστιτούτα ή φιλανθρωπικά σωματεία, όπως τα Παιδικά Χωριά SOS, με αίτημα να τα φιλοξενήσουμε.

Υπάρχουν 4 χωριά στην Ελλάδα παρόμοια σε μορφή, που φιλοξενούν 350 παιδιά. Της Βάρης είναι το παλαιότερο και το μεγαλύτερο. Έχουμε επίσης 10 κέντρα στήριξης Παιδιού και Οικογένειας που υποστηρίζουν 2.000 περίπου οικογένειες και Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας, για τη σχολική μελέτη τις απογευματινές ώρες. Έχουμε επίσης τον Ξενώνα Βρεφών στο Μαρούσι για τα παιδιά από 0 ως 5 ετών, με στόχο κυρίως θεραπευτικό. Είναι ένας μεγάλος οργανισμός στην Ελλάδα που εδρεύει σε 134 χώρες του κόσμου.

Στο Χωριό της Βάρης διαβιούν τα παιδιά μέχρι τα 17 τους χρόνια. Η φυσική συνέχεια της Βάρης είναι η Στέγη Νέων Αθηνών, στο Παλαιό Φάληρο, όπου κάνουν έναν πρόγραμμα μετεκπαίδευσης. Η υποστήριξή μας συνεχίζεται και μετά την ενηλικίωση. Σε πανεπιστήμιο, σχολή μαθητείας ή ιδιωτική σχολή, νοικιάζουμε στο παιδί σπίτι κοντά στη σχολή του, στηρίζοντάς το σε όλη τη διάρκεια μέχρι την εύρεση εργασίας. Πιστεύουμε ότι κάθε πρόβλημα προέρχεται από τη ματαίωση ενός ονείρου. Προσπαθούμε να συνδέσουμε τα παιδιά με αυτό το όνειρο, με ό,τι έχουν χάσει ή να δημιουργήσουν δικά τους όνειρα για το μέλλον.

Θέτετε κριτήρια κατά την επιλογή παιδιών, σε ό,τι αφορά π.χ. την εθνικότητα, το θρήσκευμα ή το φύλο;

Όχι, τέτοια κριτήρια δεν έχουμε. Μόνο αν κάποιο παιδί αντιμετωπίζει κάποιο πολύ σοβαρό ζήτημα υγείας που δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε, τότε προτείνουμε άλλες κατάλληλες δομές. Επίσης, αν ένα παιδί είναι μεγάλης ηλικίας, στην εφηβεία, κάνει δύσκολη την ενσωμάτωση στο Παιδικό Χωριό SOS. Όριο στο Καταστατικό μας έχουμε τα 8 έτη, κάνουμε όμως εξαιρέσεις στις περιπτώσεις των αδερφιών.

Βασικός μας στόχος είναι να δημιουργούμε οικογένειες για παιδιά σε ανάγκη. Πιστεύουμε ότι κάθε παιδί έχει ανάγκη να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον οικογενειακού τύπου, αν δεν μπορεί να βρίσκεται μαζί με τη βιολογική του οικογένεια. Το πρώτο μας μέλημα είναι να δούμε να μπορούμε να επανασυνδέσουμε το παιδί με τη βιολογική του οικογένεια. Αφιερώνουμε ένα χρονικό διάστημα που αξιολογούμε πολύ προσεκτικά τι έχει συμβεί, τι συμβαίνει με το παιδί. Αν δεν υπάρχει κακοποίηση, ίσως βρούμε πεδία να ενδυναμώσουμε και τα δύο μέρη με στόχο την επανένωση.

Πώς γίνεται η ενσωμάτωση των παιδιών στην τοπική κοινωνία;

Είμαστε ένα ανοιχτά σκεπτόμενο σύστημα. Αφουγκραζόμαστε την κοινωνική πραγματικότητα, τι συμβαίνει γύρω μας και προσαρμοζόμαστε κρατώντας τις αξίες και τα ιδανικά μας. Όλα τα παιδιά φοιτούν σε διάφορα σχολεία της περιοχής, αλλά και σε αθλητικούς συλλόγους. Αρκετά παιδιά μας πηγαίνουν σε φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης. Υπάρχουν όμως και παιδιά που έχουν χάσει σταθμούς από το τρένο στο εκπαιδευτικό κομμάτι, και γι’ αυτό το λόγο έχουμε οργανώσει ένα τμήμα υποστήριξης.

Στοχεύουμε σε μια παρέμβαση που έχει να κάνει με εκπαίδευση και ψυχοσυναισθηματική ενδυνάμωση. Ένας βασικός παράγοντας είναι και η κοινωνικοποίηση. Προσπαθούμε και έχουμε μια στενή και αγαστή σχέση με τα σχολεία. Τα παιδιά αυτά θέλουμε να αγκαλιάσουν την ταυτότητά τους, να αποδεχτούν την ιστορία τους, να αποενοχοποιηθούν, διότι κουβαλούν ένα βάρος. Είναι σύνηθες όταν έχουν γενέθλια τα παιδιά, τα καλούν για πάρτυ τους συμμαθητές τους. Κάποιες φορές παιδιά κοιμούνται σε σπίτια φίλων τους, έξω. Τα μεγαλύτερα παιδιά φέρνουν για φαΐ τους συντρόφους τους. Η πύλη μας είναι ανοιχτή.

Πώς μπορεί κανείς να βοηθήσει αυτό το έργο;

Τα Παιδικά Χωριά SOS είναι ένα φιλανθρωπικό σωματείο που δεν επιχορηγείται από το κράτος. Εκτός αυτού, πληρώνουμε και τον ΕΝΦΙΑ από τα ακίνητα και τον ΦΠΑ. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες το κράτος κρατά την επιμέλεια και τη γονική παροχή των παιδιών που έχουν ανάγκη και συνεργάζεται με φιλανθρωπικούς φορείς, επιδοτώντας τους με ένα ποσοστό που κυμαίνεται από 40% ως 60% για την ανατροφή τους. Την περίοδο της κοινωνικοοικονομικής κρίσης τα ποσοστά αυτά σε άλλες χώρες μειώθηκαν. Εμείς στην Ελλάδα όχι απλώς δεν πήραμε ποτέ από το κράτος, αλλά πληρώνουμε και φόρους. Αυτή είναι μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Στηριζόμαστε αποκλειστικά στην ιδιωτική πρωτοβουλία φυσικών και νομικών προσώπων.

Μπορεί κανείς είτε να κάνει κατάθεση χρημάτων στους ειδικούς λογαριασμούς μας, οι οποίοι εμφανίζονται στην ιστοσελίδα μας, είτε να γίνει ανάδοχος ενός παιδιού, καταβάλλοντας ένα ποσό 300 ευρώ το χρόνο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξή του, έχοντας μια προσωπική επαφή. Μπορεί ακόμη να γίνει ανάδοχος ενός σπιτιού, συνεισφέροντας στον εξοπλισμό, την τροφοδοσία, την εκπαίδευση και την ένδυση των παιδιών. Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα να δωρίσει κανείς κάποια χρηστικά αντικείμενα, όπως εξοπλισμός σπιτιού, ηλεκτρικές συσκευές, ένδυση και τρόφιμα.

Σήμερα ποια είναι τα κοινωνικά προβλήματα που κάνουν απαραίτητη μια δομή όπως το Παιδικό Χωριό SOS;

Στον δυτικό κόσμο πλέον δεν υπάρχει ορφάνια. Σήμερα υπάρχουν ενήλικες που γεννούν παιδιά, τα οποία όμως δεν είναι σε θέση να μεγαλώσουν και τα παραμελούν. Οι γονείς αυτοί μπορεί να έχουν νοητική υστέρηση, σοβαρή ψυχοπαθολογία ή εξάρτηση. Μπορεί να υπάρχουν και οι τρεις αυτοί παράγοντες μαζί ή οι δύο. Εκεί ένα παιδί έχει πολύ αυξημένο ρίσκο για την υγιή ενήλικη ζωή του.

Ο Επαμεινώνδας Λοράνδος μαζί με τον Δήμαρχο Γρηγόρη Κωνσταντέλλο και τον υπουργό Περιβάλλοντος Κωστή Χατζηδάκη σε επίσκεψη του τελευταίου στο Παιδικό Χωριό SOS της Βάρης στις 12 Ιανουαρίου

Ο Δήμος είναι αρωγός σε αυτή την προσπάθεια;

Είναι κοντά μας όταν τον χρειαζόμαστε. Θα τον θέλαμε περισσότερο κοντά μας. Φροντίζει για την περιποίηση του πρασίνου, την καθαριότητα και άλλα ανάλογα ζητήματα. Θα θέλαμε να αξιολογήσει κι αυτός ότι έχει στην περιοχή των 3Β ένα στολίδι στο χώρο της παιδικής προστασίας. Εμείς έχουμε την τεχνογνωσία και τη θέληση να συμβάλουμε και στην εκπαίδευση του πληθυσμού του Δήμου σε διάφορα θέματα, σε νέους γονείς, σε υποψήφιους γονείς, σε γονείς που αντιμετωπίζουν θέματα. Υπάρχουν πεδία συνεργασίας και καλές προθέσεις. Σε ό,τι έχουμε ζητήσει με τον Δήμαρχο, Γρηγόρη Κωνσταντέλλο, είναι κοντά μας.

Η δική σας θέση και δουλειά πόσο τεχνοκρατική είναι και πόσο συναισθηματικό βάθος έχει;

Η δομή εδώ χρειάζεται πολύ καλές γνώσεις μάνατζμεντ, να συντονίζεις δηλαδή μια μεγάλη ομάδα προσωπικού από διάφορα αντικείμενα. Ένα από τα βασικά πρόσωπα φροντίδας είναι η μητέρα SOS, ένας πυλώνας για το μεγάλωμα του παιδιού. Οι παιδαγωγοί, που είναι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, μαζί με τις μητέρες αποτελούν ένα γονεϊκό μοντέλο για τα παιδιά. Κάθε σπιτάκι, ένα μικρό υποσύστημα, έχει τη μητέρα SOS, 24 ώρες τη μέρα, και 7 μέρες την εβδομάδα, και την πατρική φιγούρα του παιδαγωγού. Κοινωνικός λειτουργός εμπλέκεται με τη βιολογική οικογένεια και υπεύθυνος εκπαίδευσης συντονίζει το εκπαιδευτικό έργο. Αυτή η ομάδα είναι κοντά στο παιδί και το ακολουθεί σε όλη της διάρκεια της πορείας του. Έχουμε φυσικά και διοικητικό προσωπικό. Το σημαντικό είναι να κάνουμε τους ανθρώπους μας να αισθάνονται ότι ανήκουν σε μια ομάδα και ότι συντελούν σε ένα έργο επιτυχές, να απολαμβάνουν τη δουλειά.

Παράλληλα υπάρχει και το ανθρώπινο στοιχείο. Πάντα το τραύμα σε καλεί να δώσεις. Ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των παιδιών είναι ότι έχει διαταραχθεί ο πρωταρχικός συναισθηματικός δεσμός με τα βασικά πρόσωπα φροντίδας, από την παραμέληση ή την πιθανή κακοποίηση. Έρχεται μετά και η απομάκρυνση από το σπίτι. Εδώ γίνεται ένας αγώνας που σε ρουφάει. Σε προσωπικό επίπεδο πρέπει να δίνω στους ανθρώπους για να είναι καλά, ώστε να βοηθούν τα παιδιά. Και βέβαια στα ίδια τα παιδιά, που με αγγίζουν σε προσωπικό επίπεδο. Δημιουργούμε σχέσεις ζωής, που μένουν σε βάθος χρόνου. Εκεί πρέπει να τροφοδοτείς τον εαυτό σου, να είσαι καλά, για να μπορείς να βοηθάς τους συναδέλφους και τα παιδιά.

Γενικότερα μιλώντας, το να μεγαλώνεις παιδιά ή και εφήβους αγγίζει και εμάς τους ίδιους, μας επαναφέρει στο πώς εμείς ζήσαμε την εφηβεία, την πατρότητα ή τη μητρότητα. Εκεί συνηχούν τα δικά μας βιώματα με αυτά που ζουν τα παιδιά πολλές φορές. Γι’ αυτό χρειάζεται να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας, να έχουμε διά βίου εκπαίδευση και μια συνεχή αναζήτηση σε προσωπικό επίπεδο. Το βασικό ζητούμενο είναι η σχέση. Μια σχέση που μπορεί να μείνει σε βάθος χρόνου, μια σχέση ξεκάθαρη ως προς τους ρόλους και τον σκοπό, να συνταξιδέψουμε δηλαδή με τα παιδιά στη ζωή, σχέση που να εμπεριέχει αγάπη, ενδιαφέρον, όρια. Αυτοί οι ρόλοι απαιτούν εκπαίδευση.

Ποιος είναι ο στόχος σας για τα παιδιά που φιλοξενείτε;

Αν γίνει σωστή παρέμβαση σε παιδιά που έχουν βιώσει τέτοιου είδους απώλειες και βρίσκονται σε μια τόσο κρίσιμη φάση της ζωής τους και αυτή πάει καλά, τότε δουλεύεις διαγενεϊκά. Το τραύμα έχει μια ιδιότητα να αναπαράγεται από γενιά σε γενιά. Γνωρίζουμε ότι κάποιος που έχει κακοποιηθεί, είναι πολύ πιθανό να επιλέξει σχέσεις που και εκεί θα υπάρχει κακοποίηση. Αυτό είναι αρκετά σύνηθες. Δουλεύοντας λοιπόν και αλλάζοντας αυτή την αφήγηση για τον εαυτό και τη ζωή στα παιδιά αυτά, μεγαλώνοντας μπορούν να έχουν μια υγιή ενήλικη ζωή και όταν επιλέξουν να κάνουν παιδιά να σταματήσει η πορεία του τραύματος.

Πώς κρίνετε το νέο νομικό πλαίσιο για την υιοθεσία και την αναδοχή; Είναι επαρκές;

Ήταν μια πολύ καλή κίνηση η ψήφιση αυτού του νόμου, διότι ξεκινά να οργανώνει όλη αυτή την κατάσταση. Το κράτος δεν γνωρίζει μέχρι τώρα πόσα παιδιά και ποια παιδιά βρίσκονται σε πλαίσια όπως τα Παιδικά Χωριά SOS. Το κράτος είναι απόν τελείως. Εκκρεμεί η σύσταση του Συμβουλίου που θα δώσει το πράσινο φως να ξεκινήσει η διαδικασία. Είναι μια καλή αρχή που θα λύσει προβλήματα. Χρειάζεται βέβαια να διευκρινιστούν αρκετά σημεία, όπως η διάρκεια αξιολόγησης και εκπαίδευσης των αναδόχων αλλά και η διαδικασία επιλογής τους.