Μια αναλυτική παρουσίαση πεπραγμένων μετά τη συμπλήρωση 9 μηνών επιστημονικής παρακολούθησης και καθημερινής εποπτείας στα έργα αναβάθμισης της μαρίνας Βουλιαγμένης παρουσίασε το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) στο Δημοτικό Συμβούλιο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης τη Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου, κατόπιν πρόσκλησης της δημοτικής αρχής. Την παρουσίαση έκανε ο Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ, Δρ. Βασίλης Καψιμάλης και για τη συγκέντρωση των στοιχείων εργάστηκαν δεκατρείς ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ και ένας του Τμήματος Χημείας του ΕΚΠΑ.
Το ΕΛΚΕΘΕ εργάστηκε πάνω στο συγκυριακό φαινόμενο της θολερότητας των υδάτων συμπεραίνοντας ότι δεν έχει προξενήσει ζημιά στη θαλάσσια ζωή. Ενώ σύμφωνα με τα αναλυτικά στοιχεία που εκτέθηκαν από τους μικροβιολογικούς και χημικούς ελέγχους που πραγματοποιούνται, δεν υπάρχει ένδειξη μόλυνσης ή ρύπανσης των υδάτων που θα μπορούσε να απειλήσει την ανθρώπινη υγεία ή να υποβαθμίσει την τοπική βιοποικιλότητα.
Καθημερινές Μετρήσεις
Όπως διευκρίνισε ο Βασίλης Καψιμάλης, η δραστηριότητα του ΕΛΚΕΘΕ επεκτάθηκε κατόπιν υπόδειξης της αναθέτουσας εταιρείας (της μαρίνας) και της δημοτικής διοίκησης πέραν των όσων ορίζει ο νόμος και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, στο μικροβιολογικό και χημικό έλεγχο των υδάτων του όρμου. Εν αρχή μελετήθηκε η ποιότητα των υλικών βυθοκόρησης, του πυθμένα δηλαδή της μαρίνας και βρέθηκε ότι είναι είναι «μη ρυπασμένα, αδρομερή χαλαρά γαιώδη υλικά (άμμος, χαλίκι, κροκάλα και ογκόλιθοι) και αδιατάρακτοι γεωλογικοί σχηματισμοί». Τα γαιώδη αυτά υλικά κρίθηκαν «κατάλληλα για θαλάσσια διάθεση σε αξιολογημένη θέση στον ΝΑ Σαρωνικό Κόλπο».
Κατά την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου είχαν πραγματοποιηθεί 234 αυτοψίες για τον έλεγχο του νερού και των ιζημάτων του πυθμένα. Κατά τις αυτοψίες αυτές, τα αποτελέσματα των οποίων αναρτώνται καθημερινά για λόγους διαφάνειας και ενημέρωσης του κοινού στην ιστοσελίδα του Δήμου και του Αστέρα, δεν διαπιστώθηκε ποτέ η ύπαρξη οσμών, κηλίδων πετρελαϊκής προέλευσης (με ιριδισμούς του νερού), ασυνήθιστες αποθέσεις ή σκουπίδια στη θαλάσσια ζώνη του έργου.
Χωριστή διαδικασία παρακολούθησης όρισε το ΕΛΚΕΘΕ για το βαθμό διαύγειας των υδάτων, προσδιορίζοντας βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας τα ανεκτά και μη όρια θολερότητας. Σκοπός της μέτρησης αυτής δεν είναι βέβαια η ποιότητα της κολυμβητικής εμπειρίας από τους ανθρώπους αλλά οι τυχόν επιπτώσεις από την έλλειψη φωτός στα θαλάσσια λιβάδια ποσειδωνίας και τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Οι εβδομαδιαίες μετρήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια κατασκευής του έργου (και όχι μόνο κατά την τουριστική περίοδο όπως όριζε η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) έφτασαν τις 35 μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου και πραγματοποιήθηκαν σε 15-20 σημεία σε κάθε ερευνητική αποστολή (πολύ περισσότερα των τριών που όριζε η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων). Στις 5 διαβαθμίσεις που ορίστηκαν για τη θολερότητα των υδάτων (εξαιρετική, φυσιολογική, ικανοποιητική, ανεκτή, μη ανεκτή) οι μέσες μετρήσεις θολερότητας για το πεδίο εντός της λιμενολεκάνης είναι «ικανοποιητική», για τα πεδία εντός της ζώνης του έργου είναι «φυσιολογική» και για τον υπόλοιπο όρμο εκτός της ζώνης του έργου κρίθηκε «εξαιρετική».
Καθαρότητα Των Υδάτων
Εκτός από τη διαύγεια του νερού, το ΕΛΚΕΘΕ κλήθηκε να μετρήσει και την ποιότητα στα θαλάσσια ύδατα του όρμου ως προς την παρουσία μικροοργανισμών και αποβλήτων που συνιστούν ρύπανση. Αρχικά έγιναν μικροβιολογικοί έλεγχοι για την παρουσία εντερόκοκκων, e-coli και κολοβακτηριδίων στις 11 και 18 Φεβρουαρίου 2022 σε τρία σημεία εντός του όρμου. Οι ερευνητές υιοθέτησαν τις προδιαγραφές που θέτει η ευρωπαϊκή οδηγία 2006/7/ΕΚ για την αξιολόγηση των παράκτιων υδάτων κολύμβησης και οι τιμές ήταν αμελητέα χαμηλές. Σύμφωνα με την έκθεση, «δεν υπάρχει ένδειξη μόλυνσης των υδάτων κολύμβησης στον όρμο Βουλιαγμένης από κοπρανώδους προέλευσης μικροοργανισμούς και, συνεπώς, τα εν λόγω ύδατα διαθέτουν εξαιρετική ποιότητα και δεν συνιστούν απειλή για την υγεία των λουομένων».
Παράλληλα διενεργήθηκε και χημικός έλεγχος για να διερευνηθούν οι συγκεντρώσεις διάφορων ειδών υδρογονανθράκων καθώς και γνωστών βαρέων μετάλλων σύμφωνα με τα όρια και τους κανονισμούς που θεσπίζει η οδηγία 2013/39 της ΕΕ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σε σχέση με τα όρια που αναφέρονται στην οδηγία «δεν υπάρχει ένδειξη ρύπανσης των υδάτων στον όρμο Βουλιαγμένης από πετρελαϊκούς υδρογονάνθρακες και βαρέα μέταλλα και συνεπώς τα εν λόγω ύδατα δεν απειλούν με υποβάθμιση τα τοπικά ενδιαιτήματα και βιοποικιλότητα, ούτε συνιστούν απειλή για την ανθρώπινη υγεία».
Η Καταιγίδα Της 11ης Δεκεμβρίου
Το ΕΛΚΕΘΕ κλήθηκε να ερευνήσει το περιστατικό της μεγάλης καταιγίδας στις 11 Δεκεμβρίου 2021. Εκείνο το Σάββατο η ευρύτερη περιοχή της Αττικής επλήγη από μια ισχυρή κακοκαιρία με νότιους ανέμους έντασης έως 8 μποφόρ, νότια κύματα ύψους έως 4,1 μέτρων και ισχυρή βροχόπτωση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί σχεδόν ολική καταστροφή του προστατευτικού υδατοφράγματος του έργου της μαρίνας Βουλιαγμένης και να παρατηρηθεί ιδιαίτερα αυξημένη θολερότητα σε ολόκληρο τον όρμο Βουλιαγμένης μέχρι την 13η Δεκεμβρίου 2021.
Στα συμπεράσματα της έρευνας, όπως παρουσιάστηκαν στο Δημοτικό Συμβούλιο, αναφέρεται ότι μελετήθηκαν τρεις παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της θολερότητας. Πρώτον, η δράση των κυμάτων και ρευμάτων που προκαλούν αιώρηση του χαλαρού ιζήματος από τον πυθμένα και άλλων υλικών όπως τα νεκρά φύλλα της ποσειδωνίας. Δεύτερον η απορροή φερτών υλών από τους δρόμους της πόλης με την έντονη βροχόπτωση που καταλήγουν στον όρμο μέσω των αγωγών ομβρίων υδάτων. Και τρίτον, οι εργασίες βυθοκόρησης στον πυθμένα της μαρίνας. Σε αντίθεση με τον τρίτο ανθρωπογενή παράγοντα, οι πρώτοι δύο αποτελούν φυσικές διεργασίες.
Οι μελετητές, για να απομονώσουν τον ανθρωπογενή παράγοντα και να μελετήσουν το μέγεθος της συμβολής του στο φαινόμενο που παρουσιάστηκε μετά τις 11 Δεκεμβρίου 2021, εφάρμοσαν την εξής μέθοδο: Συνέκριναν την εικόνα της Βουλιαγμένης με δορυφορικές φωτογραφίες των ίδιων ημερών από τον γειτονικό όρμο της Βάρκιζας, όπου ασφαλώς δεν εκτελούνται εργασίες βυθοκόρησης. Έγιναν λήψεις στις 12, 13 και 20 Δεκεμβρίου 2021. Και επίσης συνέκριναν δορυφορικές φωτογραφίες του όρμου της Βουλιαγμένης από παλιότερες κακοκαιρίες πριν την έναρξη των εργασιών στη μαρίνα.
Συγκεκριμένα μελετήθηκαν μέσω δορυφορικών φωτογραφιών οι κακοκαιρίες στις 17/12/2017, στις 1/4/2018, στις 26/1/2019, στις 5/2/2020 και στις 25/1/2021. Από τη σύγκριση των ανώτερων και των μέσων τιμών θολερότητας, το ΕΛΚΕΘΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο στη Βάρκιζα την ίδια ημέρα όσο και εντός του όρμου της Βουλιαγμένης κατά τη διάρκεια παλαιότερων έντονων καιρικών φαινομένων, οι τιμές της θολερότητας των υδάτων είναι παρόμοιες. Και επιπλέον, αποδείχτηκε ότι τις επόμενες ημέρες του επεισοδίου και με την προοδευτική εξασθένηση των νοτίων ανέμων, η θολερότητα επανήλθε στις φυσιολογικές τιμές της. Στην παρουσίασή του ο Βασίλης Καψιμάλης κατέληξε τονίζοντας ότι «η όποια περιστασιακή συνεισφορά των εργασιών βυθοκόρησης στη θολερότητα της περιοχής εκτός ζώνης έργου δεν είναι σημαντική και σίγουρα δεν είναι τόση ώστε να δημιουργήσει συνθήκες επιβίωσης των θαλάσσιων οργανισμών χειρότερες των ανεκτών».
Ολοκληρώνονται Τα Έργα
Στην τελική ευθεία βρίσκονται εντωμεταξύ τα έργα αναβάθμισης της μαρίνας και ειδικότερα το κομμάτι των έργων που αφορούν στην κατασκευή των νέων προβλητών. Γεγονός που σημαίνει ότι τα περιστατικά θολερότητας από τα βυθοκορήματα πολύ σύντομα θα σταματήσουν να εμφανίζονται εντελώς, όπως ένας σκαμμένος δρόμος σταματά να ενοχλεί τη γειτονιά μόλις το έργο ολοκληρώνεται.
Σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη μελέτη επιθεώρησης του έργου ως προς την πρόοδο των εργασιών, προκύπτει ότι το πρώτο στάδιο κατασκευής που περιλαμβάνει τις εκσκαφές του θαλάσσιου πυθμένα (βυθοκορήσεις), καθώς και καθαιρέσεις και αποξηλώσεις, δηλαδή το κομμάτι του έργου που συμβάλει στη δημιουργία θολερότητας στα νερά, στις 15 Φεβρουαρίου 2022 είχε φτάσει σε ποσοστό ολοκλήρωσης 85%. Εκτίμηση των μηχανικών είναι ότι το συγκεκριμένο στάδιο θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις 15 Απριλίου 2022.
Το δεύτερο στάδιο κατασκευής της μαρίνας, που είναι η κατασκευή του κυματοθραύστη στον προσήνεμο μώλο, στις 15 Φεβρουαρίου είχε ολοκληρωθεί κατά 50%. Ενώ το τρίτο στάδιο, κατά το οποίο κατασκευάζεται το ανακουφιστικό πρίσμα και γίνονται επιχώσεις την ίδια ημέρα είχε ποσοστό προόδου 53%. Στο συνοπτικό χρονοδιάγραμμα των λιμενικών εργασιών που έδωσαν οι μηχανικοί του έργου στη δημοσιότητα φαίνεται ότι στα μέσα Απριλίου τερματίζονται οι βυθοκορήσεις και οι εντατικές λιμενικές εργασίες, ενώ στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου θα γίνονται μόνο χαμηλής όχλησης λιμενικές εργασίες.